Faiz Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Başta bankalar olmak üzere bir kurum ya da kişiye, daha sonra alınmak üzere borç verilen paranın karşılığında alınan kar, faiz olarak tanımlanır. Bir başka açıdan; bir kişinin ya da kurumun anaparasını işletmek için ödenen para da faiz olarak nitelendirilir. 

 Faiz, bir kazanç yöntemi olarak bilinir. Faiz ile borç veren kurum ya da kişinin kazancı, borç alınırken belirlenen faiz oranı ile hesaplanır. Faiz oranları ise ülkelerin merkez bankaları tarafından belirlenir. Bu süreçte ülkenin ekonomik durumu, enflasyon oranı gibi durumlar dikkate alınır. 

 Birikimini bir bankanın faiz hesabına yatırarak belirtilen faiz oranı üzerinden günlük ya da aylık faiz kazanabilirsin. Belli faiz oranları ile verilen ev, araç, ihtiyaç kredilerine başvurarak aldığın borcu faiziyle birlikte geri ödeyebilirsin. Her halükarda, borçlu olan tarafın ödeyeceği miktar, anaparadan fazla olacaktır. 

Faiz Türleri Nelerdir? 

Faiz, kendi içinde farklı türlere ayrılır. Bir borçlu ve alacaklının mutlaka yer aldığı faiz türlerini özelleştiren durumlar; vade süresi, risk oranı, hesaplama gibi etkenler olabilir. İşte, en sık karşılaşabileceğin bazı faiz türleri: 

Basit Faiz 

Verilen anaparanın üzerinden hesaplanan faizler basit faiz olarak adlandırılır. Basit faizde hesaplama yapılırken her zaman ilk yatırılan anapara değerlendirilir. Anaparanın üzerine faiz ile gelen kazançlara faiz uygulanmaz. 

Bileşik Faiz

“Bileşik faiz nedir?” sorusunu kısaca yanıtlamak gerekirse “Basit faizin karşıtı faiz türüdür.” diyebiliriz. Çünkü bileşik faizde faiz hesaplaması yapılırken anaparanın üzerine faiz ile eklenen kazançlar da dahil edilir. Bileşik faizde anapara üzerine eklenen faiz, belirli dönemler içerisine anaparaya dahil edilir. Yenilenen anapara miktarı üzerinden de faiz hesaplaması yapılır. 

Nominal Faiz

Bankaların enflasyon etkisi gözetmeksizin mevduat için belirledikleri faiz, nominal faizdir. Örneğin, bir banka vadeli mevduata faiz oranı için bir yıl boyunca %10 faiz uygulayacaksa buradaki %10’luk faiz oranı nominal faizi temsil eder. 

Kredi Faizi

Bankalar, kişilere ya da şirketlere belli bir faiz oranı ile ticari kredi ya da taşıt, konut, ihtiyaç kredisi verir. Kredi borcu için belirlenen faiz oranı ise kredi faizi olarak tanımlanır. Kredi faizi; kredi borcunun vade süresine, kredinin türüne, kredi alacak kişi ya da şirketin kredi risk oranına göre değişkenlik gösterebilir. 

Politika Faizi

Merkez bankaları, ticari olarak faaliyet gösteren bankalara kredi ya da avans verebilir. Bu aşamada bankaların aldıkları borç için belirlenen resmi faiz oranı politika faizi olarak tanımlanır. 

Mevduat Faizi

Paranı yatırmak için bir banka hesabı açtığında vadesiz ve vadeli mevduat hesabı olmak üzere iki farklı seçenek sunulur. Vadesiz mevduat hesabı, herhangi bir getiri sağlamaz, sadece anaparayı korumak için güvenli bir alan oluşturur. Vadeli mevduat hesabı ise bankanın belirlediği bir faiz oranı üzerinden bir kazanç sağlar. Vadeli mevduat hesabı için bankaların belirlediği faiz, mevduat faizidir. Her bankanın belirlediği mevduat faizi aynı değildir. 

Akdi Faiz 

“Akdi faiz nedir?” sorusu kısaca; bir kredi ya da borçlanma sürecinde tarafların yaptığı sözleşmede yer alan faiz oranı olarak yanıtlanabilir. Akdi faiz, bahsi geçen borç üzerinden, aylık olarak hesaplanır. Borçlu taraf, borç verilen miktar üzerinden faiz oranına uygun şekilde aylık olarak borcunu öder.  

Gösterge Faizi

Gösterge faizi, devlet tahvilleri ile ilgili bir terimdir. Vadesine iki yıl kalan, kupon ödemeleri 3 ya da 6 ayda bir gerçekleşen ve en çok işlem gören devlet tahvilinin faizi, gösterge faizi olarak adlandırılır. Gösterge faiz oranı, ülkenin ekonomik durumu ile beraber değişkenlik gösterebilir. Merkez Bankası’nın politikalarından iç ve dış politidaki gelişmelere kadar çeşitli durumlar gösterge faizini etkileyebilir. 

 

Faiz Tahakkuku Nedir?

Faiz söz konusu olduğunda faiz tahakkuku da sıkça duyulan terimlerden biridir. Peki, faiz tahakkuku ne demek? Kurumsal şirketlerin faizle borç alması ya da vermesi durumunda ödeme süreçlerini detaylı olarak takip etmesi gerekir. Henüz ödemesi yapılmayan ya da ödemesi alınmayan faiz borçlarının gelecek dönemler dikkate alınarak muhasebesinin yapılmasına da faiz tahakkuku adı verilir. Faiz tahakkuku ile şirketler gelir ya da gider tablolarına faiz miktarlarını da ekleyerek ileriye dönük finansal tablolarını net bir şekilde görebilir. Aynı zamanda finansal kararlar alırken yapılacak hataların da önüne geçilebilir. 

Faiz Nasıl Hesaplanır? 

Faiz hesaplama işlemi faizin türüne göre farklılık gösterir. Faiz hesaplamayı öğrenerek faiz ile daha fazla kazanç sağlayabilir ya da faizle alınan borçta minimum zarar edebilirsin. Farklı faiz türleri üzerinden faiz nasıl hesaplanır, öğrenmek için aşağıdaki başlıkları inceleyebilirsin: 

Basit Faiz Hesaplama

Basit faiz hesaplama işlemi için aşağıdaki formülü kullanabilirsin:

 

Basit faiz hesaplama formülü şu şekildedir:

Anapara x Faiz Oranı (X/100) x Vade Süresi (Yıl)  = Basit Faiz Kazancı

 

Örneğin; anaparan 5000 TL. Faiz oranın %5, vade süren ise 3 yıl. Hadi, bunu yukarıdaki formülle yazalım: 

5000 x 0.05 x 3 = 750

Buna göre faiz kazancı 750 TL olur. 

Bileşik Faiz Hesaplama

Bileşik faiz hesaplama işleminde basit faizde olduğu gibi sadece anapara değil anapara ile birlikte önceki dönemlerdeki faiz kazançları da hesaplamaya dahil olur. 

 

Bileşik faiz hesaplama formülü şu şekildedir:

Anapara x (Bileşiklenme Sayısı + Dönemsel Faiz Oranı) Vade Süresi (Yıl) - Anapara 

 

Örneğin; anaparan 1000 TL. Yıllık %4 faiz oranı ile her yıl bileşiklenen faiz üzerinden 5 yıl sonunda toplam ne kadar paran olur, hesaplayalım: 

=1.000 x (1+0.04/1) 1×5 

=1.000 × (1.04) x 5

=1.000 × 1.216653 = 1.216,65 TL 

Vadeli Mevduat Faizi Hesaplama

Vadeli mevduat faizi, basit faiz ile benzer bir formülle hesaplanır. Vade süresi olarak yıl değil gün sayısı baz alınır. 

 

Vadeli mevduat faiz hesaplama formülü şu şekildedir:

 Anapara x Faiz Oranı x Vade Süresi (Gün olarak alınır ve hesaplarken 365 güne bölünür) = Vadeli mevduat faizi

Örneğin; 5000 TL anaparan var. Bu parayı %5 yıllık faiz oranı ile 90 gün boyunca vadeli mevduat hesabına yatırdığında kazanacağın brüt faizi hesaplayalım:

 5000 × 0.05 × (90/365) = 61,64 TL

Faiz hesaplama işlemleri ile zaman kaybetmemek için Midas’ın faiz hesaplama aracını kullanılabilir; basit, bileşik ve vadeli mevduat faizi hesaplama işlemlerini hızlıca yapabilirsin.