Sosyal medyada parodi hesaplar: Hak mı yasak mı?

Gelişmelerden anında haberdar olmak için Google News'te Paradurumu'na abone olun

Paradurumu'na Google News'te abone olun

Abone Ol

Fransızca kökenli bir kelime olan Parodi; “Ciddi sayılan bir eserin bir bölümü veya bütününü alaya alarak, biçimini bozmadan ona bambaşka bir özellik vererek biçimle öz arasındaki bu ayrılıktan gülünç etki yaratan bir oyun türü” olarak tanımlanmaktadır. Mahkeme kararlarında ise “Parodi, bir eserin hiciv-mizah öğeleri ve üslûbuyla taklit edilmesidir.” Şeklinde tanımlanmaktadır. Sosyal Medyada ise özellikle siyasiler ve ünlüler adına açılmış parodi hesaplar bulunmaktadır. Bu hesaplar zaman zaman gerçeğiyle dahi karıştırılabilmektedir. Özellikle Twitter’ın mavi tik özelliğini para karşılığında herkese açması bu karışıklığı daha da arttırmıştır. Sosyal Medyada parodi hesapların hukuki boyutu da merak edilen konular arasındadır. Twitter parodi hesapların açıkça “parodi, sahte, hayran” gibi kelimelerle gerçek olmadığını belirtmesini istemektedir. Twitter açısından gerçek olmadığını açıkça belirten hesapların kurallara uygun olduğunu ifade edebiliriz. Ancak Parodi sınırsız bir özgürlük sağlamamaktadır.

Mevzuat Parodi Hesap Konusunda ne diyor?

5648 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda parodiye yer verilmemiştir. Ancak Eser Sahibinin Haklarına Komşu Haklar Yönetmeliği'nin 24/f maddesinde; eser sahibinin ve komşu hak sahibinin şeref, itibar ve kişilik haklarını zedelemeyecek türünün kurallarına uyan parodi ve karikatürlerin serbest olduğu belirtilmiştir. Yani parodi hak sahibine zarar vermeyecek, ifade özgürlüğünü aşmayacak şekilde kullanılması mümkündür. Ancak mevzuatımız kapsamında ünlü, siyasetçi gibi şahısların adına açılan Sosyal Medya hesapları parodi kapsamında değildir. Bu hesaplarla ilgili hukuki bir boşluk olduğunu ifade edebiliriz. Kişilerin adları ile ilgili TMK 26 maddesi TMK 26/2 “Adı haksız olarak kullanılan kişi buna son verilmesini; haksız kullanan kusurlu ise ayrıca maddî zararının giderilmesini ve uğradığı haksızlığın niteliği gerektiriyorsa manevî tazminat ödenmesini isteyebilir.” hükmü çerçevesinde korunduğunu ifade edebiliriz. Ancak kamuoyunun tanıdığı bildiği kişilerin adına parodi hesap açılması ve hiciv yapılması kurallara uyulduğu takdirde ifade özgürlüğü kapsamında görülebilecektir. Ancak kamuoyunun tanımadığı kişilere yönelik “Parodi” hesap ise kişilik haklarına saldırı olarak değerlendirilmeye daha yakındır.

Sosyal Medyada Parodi hesaplar üzerinden gelir elde edilmesi hukuka uygun mu?

Parodi, esasında başkasına ait eserlerin hiciv ve mizah ile harmanlanmasıdır. Parodi kullanımın başarılı kişi ve işler üzerinden paraziter bir şekilde ticari kazanç elde etmek için kullanılmasını hukuka uygun kabul etmek mümkün değildir. Parodi, ticari gelir elde etmek üzerine kullanıldığı takdirde asıl hak sahiplerinin maddi ve manevi tazminat hakları söz konusu olabilecektir. Nitekim Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 2018/814 K. Sayılı hükmünde “davacı şirkete ait olan eserin, davalı sendika tarafından izinsiz kullanıldığı gerekçesiyle telif hakkının ihlal edildiğinin tespiti ile maddi tazminata karar verilmişse de, dava konusu eylemde davalının gülümsetme ve parodi amaçlı karikatür kullandığı, .... m. 13'de de ifade edildiği üzere söz konusu kullanımın eserin normal kullanımına engel oluşturmadığı gibi, eser sahibinin meşru haklarına zarar vermediği ve kâr amaçlı olmadığı, ayrıca sahibinin şeref ve haysiyetini ihlal eder bir yönünün de bulunmadığı anlaşılmakla davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçelerle karar verilmesi doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.” değerlendirilmiştir. Yani “Parodi” kar amacı güttüğü takdirde hukuka aykırı bir kullanım söz konusu olacaktır.

Siyasetçi ya da Ünlü isimlerin adıyla açılan parodi ya da fan sayfaları yüksek takipçiye ulaştığında yüksek tutarda bedellerle satılmaktadır. Böyle bir durumda asıl isim sahibinin hakları nelerdir?

Ünlü bir sanatçının ya da siyasetçinin resimlerinin rızası olmadan kullanılması FSEK 86 maddesi kapsamında hukuka uygundur. Ancak bu resimler ve isim ticari amaçla kullanılması durumunda kişinin isim ve resimlerinden paraziter bir faydalanma söz konusu olacaktır. Bu şekilde Sosyal Medyada açılan bir parodi hesap üzerinden gelir elde edilmesi söz konusu olduğunda parodi hesaptan ticari gelir elde edene karşı maddi ve manevi tazminat isteminde bulunulabileceği kanaatindeyim. Bu açıdan isim ve resimleri ile açılan Parodi Sosyal Medya üzerinden gelir elde edilirse buna karşı yasal yollara başvurulmasının mümkün olacağını düşünüyorum. Bu durum TMK 26/2 “Adı haksız olarak kullanılan kişi buna son verilmesini; haksız kullanan kusurlu ise ayrıca maddî zararının giderilmesini ve uğradığı haksızlığın niteliği gerektiriyorsa manevî tazminat ödenmesini isteyebilir.” Hükmü ile adın haksız kullanımına ilişkin kişilerin hukuki yollara başvurabileceğini belirtmiştir.

Rıdvan Yıldız kimdir?

11 Şubat 1988 tarihinde Bartın’da doğdu. Bartın Anadolu Öğretmen Lisesi’nde bitirdikten sonra lisans eğitimimi İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde tamamladı. Çeşitli hukuk bürolarında tecrübe kazandıktan sonra serbest avukatlığa başladı. 2012’den bu yana İstanbul Barosu’na bağlı olarak avukatlık mesleğini icra ediyor. Tüketici Sorunları Derneği’nde Genel Başkan Vekilliği ve Genel Başkanlık görevlerini üstlendi. Tüketici, bilişim, gayrimenkul, kentsel dönüşüm, kat mülkiyeti ve spor hukuku alanındaki makaleleri çeşitli mecralarda yayımlandı.

2019 yılında "Sınırsız Yeni Dünyanın Sınırları Sosyal Medyada Hukuk" adında sosyal medya hukuku okur yazarlığını arttırmaya yönelik bir kitabı yayımlandı.

Borç verirken borçlu duruma düşmeyinBanka üzerinden birine para gönderirken dikkat edin. Özellikle borç verenler, çoğunlukla yapılan bir hata nedeniyle borçlu duruma düşebiliyor. Ne tür hukuki sorunlar ortaya çıktığını, nelere dikkat edilmesi gerektiğini yazdım...