Sanatta duygular dünyasından gerçekler dünyasına

Gelişmelerden anında haberdar olmak için Google News'te Paradurumu'na abone olun

Paradurumu'na Google News'te abone olun

Abone Ol

Avrupa’da özellikle 1789 Fransız İhtilali sonrasında toplumsal, siyasal ve düşünsel yapının etkisi ve bir ölçüde yeni başlayan Sanayi Devrimi’ne tepki olarak doğan, doğaya ve duygulara önem veren, sanatın tüm dallarını etkileyen bir akım başlamıştı. 

Fransız Romantizm Devri ressamlarında Eugène Delacroix'in  (1798-1863)"La liberté guidant le peuple  " (Halkın rehberi özgürlüktür) adlı çalışması,.

Buhar gücünün keşfedilmesi ve makinelerinin icadı, geliştirilmesi ile başlayan Sanayi Devrimi, insan ve hayvan gücünün yerini giderek makinelerin alması, toplumun yapısını önemli ölçüde değiştirirken bundan sanatçıların da etkilenmiş olması izahtan varestedir. Romantizm giderek yerini profesyonelliğe, kapitalizme, daha fazla kazanç hırslarına bırakırken ortaya gerçekçilik adı da verilen REALİZM sanat akımı çıkmıştır. Gerçekleşen endüstriyel gelişmeler, toplumsal sınıfların belirginleşmesi insanları duygular dünyasından gerçekler dünyasına taşımaya başlamıştır.  

Sanatçılar da bu gelişmelere tepki olarak Realist (gerçekçi) çalışmalar gerçekleştirmeye başladılar. Realizm, konuların idealist bir tarzda ele alındığı Romantizm’e bir tepki olarak başladı. Realistler sıradan veya gerçekçi temaları ortaya koyabilmek için teatral dramadan ve sanatın klasik formlarından uzaklaşma eğiliminde oldular.

Realizm akımının yaratıcısı ve terimi literatüre kazandıran ressam olarak ün kazanan Fransız Gustave Courbet'in Günaydın Bay Courbet adlı realist eseri. (1854)

Resimde Gerçekçiliğin tam da 1848 devrimleri sonrasında belirmesinin rastlantısal olmadığı bilinmektedir. Özellikle 1848 sonrası geniş halk tabakalarının, emekçi sınıfların politik arenada daha aktif rol oynadığı yıllar olmuştur. Bu değişen sosyo-politik atmosferin içinde “Gerçekçilik” kavramı, ressam Courbet’nin kaleminden bir manifestoyla resmiyet kazanmıştı. 

Realizmin babası Gustave Courbet ( 1819-1877)

Elli yaşındayım ve her zaman özgür yaşamak istedim. Hayatımı özgürlük içinde tamamlamama izin verin. Ölürken hakkımda "Hiçbir okula, kiliseye, enstitüye, akademiye ait değildi. Özgürlük rejimi haricinde hiçbir rejime ait olmadı." denmesine izin verin.

Courbet, gerçekçi bir ressamın görevinin sosyal ayrılıkları ve dengesizlikleri ortadan kaldırarak doğruyu açığa çıkarmak olduğuna inandı. Courbet için gerçekçilik sadece çizgilerde ve biçimde mükemmelliği yakalamak değildi. Ayrıca doğadaki düzensizlikleri anlatan ressamların kendiliğinden gelişen ve kaba boyamalarını da içeriyordu. O hayatın sertliğini betimledi ve bunu yaparken çağdaş fikirler geliştirdi. 1850 yılında bir arkadaşına şöyle yazıyordu; “Medenileşen toplumumuzda acımasız bir hayat yaşamam gerekli oldu. Devlete karşı bile özgür olmalıyım. Sempatimi kazanmış insanlara kendimi açık bir şekilde göstermeliyim.”

Courbet’in benzersizliği taviz vermeyen dürüstlüğünde görülüyordu. Gerçeği süslemeyi ve efsanevi idealleştirilmiş alemlere hitap etmeyi reddetmişti. Ana konusu dünyanın olduğu haliydi: acımasız, doğrudan ve kendi tarzında güzel. Gerçek dünyayı ve gerçek insanları gösterme kararı sanatçının zamanında çığır açıcı nitelikteydi

Sanatın, yaşadığı dünyanın gerçeklerini yansıtmak için bir araç olarak kullanılabileceğine inanıyordu. İnsanların günlük yaşamda karşılaştığı zorlukları vurgulayabileceğini umuyordu ve bunu yaparken de insanları çevrelerindeki dünyaya ilişkin algılarını düşünmeye yöneltmeye çalışıyordu.

Gustave Courbet dünyayı olabildiğince gerçekçi bir şekilde tasvir etme misyonunda yalnız değildi. Gerçekçilik hareketi Courbet'in izinden giden diğer sanatçıları da içeriyordu ve Jean-François Millet, Honoré Daumier ve daha sonra Édouard Manet gibi önemli sanatçıları. Realizm akımının sanatçılarının etkisi Fransa'da olduğu gibi tüm dünyada da görülüyor. John Sloan ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Aschan Resim Okulu'nun diğer üyeleri, New York'un işçi sınıfı mahallelerindeki günlük yaşamı yakaladılar.

Yoksulluğun Eksiksiz İfadesinin resmi: ( G. Courbet)

The Stonebreakers ( 1849) – A Movement in a Moment: Realism | art | Agenda | Phaidon

Gustave Courbet yol kenarında çalışan iki adamı gördükten sonra bu sahneyi boyamak için ilham aldığını söyler. "Yoksulluğun bu kadar eksiksiz bir ifadesiyle pek sık karşılaşılmayan bir durum" dedim ve o anda aklıma bir resim yapma fikri geldi. Onlara ertesi sabah stüdyoma gelmelerini söyledim.”

Courbet son yıllarında gerçekçiliği biraz da erotizm de düşünmüş olmalı ki erotik resimleri ön plana çıkmıştır. Femme Nue couchée, Le Sommeil ve L’Origine du Monde en bilinenleridir.

Bunlar arasında en ses getiren eseri Origine du Monde- 1866--Epitome Of Gustave Courbet’s Realism (Dünyanın Orijini-Gerçekçiliğin Özeti). Bu tablo çok tartışmaya konu olur, halkın öfkesi de dikkate alınarak halka açık sergilenmemiştir. İlginçtir, siparişi veren Osmanlı Diplomatı, devlet adamlığı, sanat severliği ve özel hayatı ile Tanzimat Döneminin renkli kişilerinden biri olan Halil Şerif Paşa (1831-1879) dır.

Paşa tablo siparişini verir vermesine de mali durumu bozulup ülkesine dönünce konu tablo elden ele dolaşmış, son sahibi Jacques Lacan 1988’de hayatını kaybedip de tablo, miras vergi konularıyla, Fransız Devletine geçince 1995 yılından bu yana Museé d'Orsay'da sergilenmektedir.

Fransız gerçekçiliği ve Courbet’in sanatının yansımalarıyla gerçekçilik akımının önde gelen sanatçıları arasında Charles De Groux, Henri De Braekleer, Jozef İsraels,  Mariano Fortuny, Marti Alsina, Grigorescu, Andreescu bulunmakta ve doğalcılığa eğilimli diğer sanatçılar da gerçekçilik akımının temsilcileri olarak iz bırakmışlardır.

11 Eylül 2023

Heybeliada