Mendelssohn, Bach ve Passion

Gelişmelerden anında haberdar olmak için Google News'te Paradurumu'na abone olun

Paradurumu'na Google News'te abone olun

Abone Ol

“Arzunun Ötesi “ ( Pierre La Mure- Beyond Desire) yine gençlik yıllarımda okuduğum ve ben de çok derin izler bırakan bir eser. Kitap Felix Mendelssohn'u anlatıyordu, iki aşkı vardı Felix'in, Sevdiği kadın Cecile ve taptığı Bach.

Arzunun Ötesi – Beyond Desire ( Mendelssohn’un  hayatına, aşklarına, müziğe olan sevgisine ve Johann Sebastian Bach’a duyduğu saygısına, hayranlığa dayanan bir roman)  -çevirmen: gönül Suveren Basım 1955 Türkiye Yayınevi

Aristokrat zengin bir ailenin dört çocuğundan üçüncüsü olarak 1809’da Hamburg’da dünyaya gelen Felix daha 12 yaşında iken ilk bestesini yapar. Yaşadığı dönemde neredeyse para sıkıntısı çekmeyen tek bestecidir.  Kısa ömrüne ölümsüz bir çok eser sığdıran klasik müziğin bu dahi çocuğu,  kendisinden dört yaş büyük, erken romantik dönemin Alman besteci ve piyanisti olan ablası Fanny ile, ortak müzik tutkuları ile de güçlenen, çok yakın bağları oluşmuştu. 1847 Mayısında Ablasının ani ölüm haberi onda şok etkisi yaratmış, yaşama isteğini kaybetmiş ve bu acıya ancak 6 ay dayanabilmiş, kasım 1847 de, 38 yaşında hayata veda etmişti. 

O sabah Felix, karısı Cecile'in  ısmarladığı eti almak üzere Leipzig'deki  evinin yakınındaki kasaba uğrar.  Kasap ile uzun zamandır arkadaştır. Bu kasabı tercih etmesinin en büyük nedeni de, kendisine her zaman etin en iyi kısımlarını veriyor olmasıdır. 

Felix eve dönerken bambaşka bir dünyada yaşıyor gibidir, heyecanı tavan yapmış vaziyette eve geldiğinde Cecile, kapıyı açar açmaz onun  elinde göremediği eti sorar: "Felix, yoksa yine mi unuttun ısmarladığım eti almayı?" Felix anlamaz gözlerle karısına bakarken şemsiyeyi de kapatmaya çalışmaktadır. Tam o sırada koltuğunun altına sıkıştırdığı et düşer. Cecile hışımla eti alıp tezgahın üzerine koyar ve paketi açmaya başlar.

Felix hemen kasabın sardığı kağıdı titizlikle etten ayırır ve bir süre öylece kağıda bakar. O sırada notaları okumakta ve kafasında canlandırmaktadır. Birden çığlık atar: "Bu... Bu Bach'ın yazdığı bilinen, ama asla asla ortaya çıkarılmamış ünlü Aziz Matta Passon'u!"
"Yani?..." der Cecile; hiç bir şey anlamamıştır. "Düşünebiliyor musun, yıllardır kayıp olduğu sanılan ünlü Passion bu!  Benim hemen gitmem gerek!”

Koşarak kasaba geri döner. "Etleri sardığın bu kağıtları nereden buldun?" Kasap kayıtsızca,   "Yukarıda depoda bunlardan çok" der. Birlikte yukarı çıkarlar. Felix bayılacak gibidir. "Hemen yukarı çıkıyoruz. Ne kadar kağıdın varsa satın alıyorum" der. Birlikte yukarı çıkarlar.  Felix için bu hurda kağıt yığını, Washington kütüphanesi kadar zengin bir hazinedir

Kağıtların içine dalar ve Bach'a ait ne kadar nota varsa ortaya çıkarır. Müthiş bir heyecanla eve dönerek, Bach'ın eserlerini yeniden notaya geçirmeye başlar. İşte müzik tarihinde Bach'ın yeniden dönüşünü sağlayan ünlü Felix Mendelssohn budur.     

Mendelsshon 20 yaşına geldiğinde unutulmuş bir besteci olan ve hayranı olduğu, hayatını ona adadığı, Bach’ın eserlerini incelemeye karar verir. Henüz 13 yaşındayken doğum günü hediyesi olarak Johann Sebastian Bach’ın “Matthaus Passion”u nun (Aziz Matta) notalarını isteyen ve bu eser üzerine çalışmalar yapan sanatçı, 11 Mart 1829’da, yani yapıtın bestelenmesinden 100 yıl sonra, Almanya’da Berlin Singakademi Korosu ile  yeni seslendirilişini gerçekleştirerek Bach’ı yeniden hayata döndüren kişi unvanını kazanır. Bach çaldırmayı başarmıştı Felix, Passion nağmeleri göğe yükselirken muradına erdiğini derinden hissediyordu.

1685-1750 Yılları arasında yaşayan, aslında bir kilise müziği bestecisi olan Bach, iki evliliğinden tam 20 çocuğu olmuştu. Günümüzde vokal müzik repertuarının en görkemli birkaç eserinden biri olarak kabul edilen Matthaus Passion’u görev yaptığı Leipzig Thomas Kilisesi’nde seslendirilmek üzere 1727’de bestelemiştir.

Felix’in Passion performansından sonra  Bach’ın müziğine olan ilgi giderek artmış, 19ncu yüzyılda müziği tekrar dünya çapında ün kazanmış ve yüzyılın sonunda Bach, Alman müziğinde dejeneratif görülen akımlara karşın neredeyse bir ruhani şifa kaynağı olarak görülmeye başlanmıştır.

Aziz Matta Passion’u ,  bugün de Bach’ın sıklıkla seslendirilen eserlerinden biridir.

Not.

• Bach - Aziz Matta'nın Izdırabı BWV 244 (Karl Richter, 1971) - 1/22 - YouTube

• Bach - St Matthew Passion BWV 244 - Van Veldhoven | Netherlands Bach Society - YouTube

• Reklam müziklerinde Bach eserleri para harcamaya mı teşvik ediyor? - Paradurumu.com

• Başka kaynaklarda konu yine kasapta et sarılırken Passion  notalarını bulanın Felix’in annesi Lea Mendelssohn olduğu söylenir. Anne notaları alır ve oğluna götürür. Felix de zaten hayranı olduğu Bach’ın bu eserini ve henüz gün yüzüne çıkmamış bir çok eserini müzik dünyasına hatırlatır.

• Arzunun Ötesi- Beyond Desire kitabının yazarı Pierre La Mure, Moulin Rouge adlı eserin de yazarıdır. Doğum 1899 Nice- ölüm 1976 Kaliforniya.          

Suadiye

29 Ocak 2023