George Costakis’in Sanat Serüveni- 3

Olga Rozanova 36 yaşında, difteriden hayatını kaybeden Rus avangard sanatçısı (1882-1918) Costakis’in 1946 yılında kimin tarafından yapıldığını bilmeden aldığı ilk soyut resim de Rozanova’nın eseriydi.

Olga Rozanova 36 yaşında, difteriden hayatını kaybeden Rus avangard sanatçısı (1882-1918) Costakis’in 1946 yılında kimin tarafından yapıldığını bilmeden aldığı ilk soyut resim de Rozanova’nın eseriydi.

Igor Vasilyevich, koleksiyoner bir dostumdu; kendisi klasik resimlere ilgiliydi. Özellikle de Aivazovsky biriktirirdi.

Bir akşam beni aradı. ‘’Georgie evdeysen çay içmeye geleceğim?’’ dedi. ‘’Memnuniyetle bekliyorum.’’ dedim. Sohbetlerimizde hep sanattan, sanatçılardan yeni aldığımız resimlerden bahsederdik. Sohbet esnasında ‘’Georgie, sen karelere, üçgenlere saçma sapan resimlere paranı harcıyorsun, al bu da benden sana bir hatıra olsun.’’ diyerek, yeni bir rulo açtı.

‘’Razonava’nın 1917 yılında yaptığı (baş yapıtı) Green Stripe eseri. Dünyalar benim olmuştu. Bu sevincime, bu heyecanıma Igor şaşkın şaşkın bakakaldı.”

Rusya’dan göç ettikten sonra New York’ta yapılan koleksiyonumun sergisinde de Igor’un hediyesi bu eser büyük ilgili gördü ve The New York Times gazetesinde yayınlandı.

‘’Olga Rozanova Green Stripe Eseri’’

1973’ten itibaren Costakis koleksiyonu batı sanat camiasında duyulmaya ve merak uyandırmaya başlamıştı. Moskova’ya resmi görüşmeler için gelen, sanata ilgi duyan siyasiler, iş adamları programlarına Costakis’in evini ziyareti de ekletmeye uğraşıyorlardı. Senatör Edward Kennedy, sokakta korumaları beklerken, dört saate yakın Costakis’in mütevazi aparman dairesinde kalmıştı. Bu aşırı ilgi ve ziyaretçilerin evde uzun süre kalmaları KGB tarafından hoş karşılanmıyordu.

Costakis, artık yaşamında bu baskıyı hissetmeye başlamıştı. Ailesini toplayarak Moskova’dan göç etmeyi görüştüler. Sonunda büyük kızları Natasha’nın bağlantıları nedeniyle, Moskova’da kalmasına ve diğer aile fertlerinin Atina’ya göç etmesine karar verdiler. (Ocak 1978)

Aile meselesi bir şekilde karara bağlandı sıra koleksiyonu halletmeye gelmişti. Zira o yıllarda kırk yıl önce üretilmiş her türlü eserin Rusya dışına çıkarılması yasaktı.

Costakis koleksiyonun tamamı kırk yıl önce üretilmiş resimlerden oluşmaktaydı. Hiç olmazsa koleksiyonunun bir bölümünü Rusya dışına çıkarabilme iznini alabilmek için Kültür Bakanlığı ile görüşmelere başladı. Bu görüşmeler sonunda, koleksiyonunun yüzde seksenini Treatyakov Moskova Devlet Müzesine, bağışlamak şartıyla kalan bölümünü Rusya dışına çıkarma iznini elde etti. Eser ayrımını da Müze Müdürü Manin’in yapması kararlaştırıldı.

Bu istisnai müsaadeyi Moskova’daki 65 yıllık yaşamı boyunca hiçbir kanunsuz işi olmadığı için elde edebildi.

‘’Treatyakov Gallery’’

Koleksiyonun Bölünmesi (Division of Collection)

Ertesi sabah Müze Müdürü bir heyetle evime geldiler. Manin, kibar bir insandı; anlaşılan orana sadık kalarak, adil bir ayrım yapmaya özen gösterdi.

Kendi sanat anlayışıma göre; bunları müzeye, bunları yurt dışına çıkarabilirsin diye karar veriyordu. Yardımcıları da hemen ayrımı yapıyorlardı.

‘’Popova, Kliun, Rozanova gibi sanatçıları tanımadığı için Rodchenko’ya da o fotoğraf sanatçısıdır diyerek, müzeye uygun görmeyip bütün eserlerini bana ayırdı.

Malevich’in ‘’Portrait of Matyushin’’ eserini bana ayırmıştı. Müzeye ayrılan her eser vücudumdan koparılan bir parça gibi acı vermesine rağmen, bu nadir (unique) bir eserdir, müzede yerini bulmalıdır diyerek, müzeye bıraktım. Akşam üstü koleksiyonumun bölünmesi ve müzeye taşınması tamamlandı.

George Costakis’in Sanat Serüveni- 3 resim: 2

’Portrait of Matyushin’’

Böylece Costakis’in otuz yıllık emeği ve fedakarlıklarıyla biriktirdiği; Rus avangard sanatçılarının en muhteşem koleksiyonuna müze BİR GÜNDE sahip oldu. Muhteşem sıfatı yetersiz kalabilir, zira Costakis’e kalan küçük bölümüne New York sergisinde, The New York Times yazarı ‘’Legendary Collection’’ efsanevi koleksiyon ifadesini kullandı. (11.10.1981)

Ertesi gün, Müze Müdürü Manin nezaretinde Rusya dışına çıkmama izin verilen eserler tek tek fotoğrafları çekilerek sandıklara koyuldu ve sandıklar mühürlenerek gümrük işlemler tamamlandı.

Moskova’da yaşayan Alman dostum aracılığı ile Düsseldorf Müzesiyle temasa geçip, ilk sergiyi orada yapmak üzere anlaştık. Sandıklar kamyonla Almanya’ya yola çıktı.

Bizde, evimizi Moskova’da kalacak olan kızım, Natasha’ya bırakarak, zati eşyalarımızla; eşim Binechka, kızım Lilya ve oğlum Sasha ile Atina’ya uçtuk.

‘’Böylece Costakis’in 65 yaş sonrası yaşamı ve koleksiyonunda 7 sene süren sergi seyahati başlamış oldu.’’ (Ocak- 1978)

Costakis Batıdaki yaşamını idame ettirebilmek için, koleksiyonuna zarar vermeyecek ve sayıca fazla olan eserlerden 5-6 tanesini Londra Satheby’s ile müzayedeye koydu. Kliun’ın eseri 220 bin sterline satıldı. Aynı eser, aynı müzayede evinde tekrar satışa çıktı. 2019 yılında, 4,8 milyon sterline alıcı buldu. Kliun Moskova Müze Müdürü tarafından müzeye uygun görülmemişti.

George Costakis’in Sanat Serüveni- 3 resim: 3