George Costakis’in Sanat Serüveni-2

Gelişmelerden anında haberdar olmak için Google News'te Paradurumu'na abone olun

Paradurumu'na Google News'te abone olun

Abone Ol

Costakis’in Eser Alım Serüvenleri!

Prensibi: ‘’Koleksiyoner pazarlık yapmaz; ya aldım der, ya da almaz.’’

Aleksander RODCHENKO (1891-1956)

1917 Rus Devrimi sonrası Rodechenko ‘’Sanatta da devrim yapmalıyız, sanatın alanını genişletmeliyiz!’’ düşüncesiyle daha önce yapılanları reddederek soyut resim, soyut heykel ve fotoğraf sanatıyla uğraştı.

Soyut resim serüveni kısa sürdü. 4-5 sene mükemmel resimler üretti. ‘’Rus halkı bunları benimsemedi.’’ diyerek resim yapmayı bırakıp, soyut heykel ve fotoğraf sanatıyla uğraştı.

Geleneksel heykel yerine; mekânsal yapıtlar (spatial construction) zemin üzerinde dik duramayan, asılarak seyredilen (hanging construction) üç boyutlu objeler üretti. Ölümünden 60 sene sonra New York MoMa Müzesi’nde Rodchenko’nun bu asılan yapıtlarından oluşan bir sergi düzenlendi. (Aralık 2016 – Mart 2017)

Costakis’in dost olduğu ve ailece görüştüğü birkaç sanatçıdan biri de Rodchenko idi.

‘’Bir akşam Rodchenko’nun evindeydik. Sohbet esnasında söz sanata gelince; asılı yapıtlarını hiç görmediğimi, nasıl işler olduğunu merak ettiğimi söyleyince, ‘’Georgie tavan arasında bir tane olması lazım.’’ dedi.

‘’Hemen seyyar bir merdivenle çıktım. Atılmış eşyalar arasında, tozlar içinde bulup aşağı indirdim. Evinde yerin varsa al benden sana bir hatıra dedi. Dünyalar benim oldu.’’

‘’Bir gün koleksiyonumu satmaya mecbur kalsam da sanatçı dostumun bu hatırasını hiçbir zaman satamam.’’

Costakis 1987 yılında, ciddi bir karaciğer nakli ameliyatı olmadan önce Rodchenko’nun bu eserini New York MoMa Müzesi’ne bağışlayarak huzur içinde ameliyata girdi. Costakis’in çatı katından indirdiği bu eserde MoMa Müzesi’nde yerini buldu.

Rodchenko; fotoğraf sanatında da çok başarılı oldu. 1971 ve 1988’de MoMa’da iki defa Rodchenko’nun fotoğraf sergisi yapıldı. Müzayedelerde de büyük ilgi gördü ve değerlendi. Leica ile çektiği bir fotoğrafı (Girl with Leica) Sotheby’s de 519 bin dolara satıldı.

Costakis’in çatı katından çıkardığı MoMa’ya hediye ettiği eser

3,6 Milyon Sterline satılan eser

Wassily KANDİNSKY (1866-1944)

Kandinsky Rus vatandaşı olarak dünyaya geldi. 1921’de Rusya’dan göç etti ve Paris’te Fransız vatandaşı olarak vefat etti.

“Rus avant-garde sanatçılarından Kandinsky’nin eserlerini çok beğeniyordum ama çok nadir çıkıyordu. Ben 1946’dan sonra resim almaya başladım. Kandinsky 25 sene önce Moskova’yı terk etmişti. O yıllarda zaten Moskova’da soyut resimlerin alıcısı pek yoktu. Buna rağmen Kandinsky bulamıyordum.”

“Bir gün bir ailenin elindeki Kandinsky’leri satmak istediği haberi geldi. Yanıma bütün paramı alarak gittim. Ev sahibi Bobrova beni çok iyi ağırladı. Salonda asılı üç tane Kandinsky vardı. Bunları almaya param yetecek mi diye düşünürken Mme Bobrova, masanın üstüne bir paket açtı. hepsi de mükemmel kondisyonda 1913-17 yılları yapımı Kandinsky’ler. ‘’Mr. Costakis acil paraya ihtiyacım var, hepsini satmak istiyorum”. Söylediği fiyatı aynen kabul ettim. Yanımdaki paraları bırakarak ertesi gün gelip, hepsini alacağımı söyledim.

“Yedekte başka param da yoktu. Ertesi gün dostlarımdan topladığım borç paralarla gittim. 12 Kandinsky ile eve döndüm. Sanki dünyalar benim olmuştu. Bu eserlerin içinde Kandinsky baş yapıtı (Moscow Red Square) de vardı. Rusya’dan göç etmeden önce koleksiyonum bölünürken bu eser müzeye kaldı.”

Kandinsky’nin birçok eseri 20 milyon dolar civarında alıcı bulmuşken; Londra Sothebys’te 2017 yılında 41,6 milyon dolarla Kandinsky’nin rekoru kırıldı. Costakis’in borç parayla aldığı baş yapıtı ise Moskova Treatyakov Devlet Müzesi’nde sergilenmekte.

Resim: Sotheby’s müzayede evinde yapılan Kandinsky'nin rekor satışından

Lyubov POPOVA (1889-1924)

‘’Rus soyut sanatının öncülerinden Popova’nın birkaç eserini almıştım. Genç yaşta (35) öldüğü için üretimi çok azdı, bir türlü başka işlerini bulamıyordum.’’

‘’Tesadüfen bir toplantıda ağabeyi Prof. Pavel Popov’la tanıştım; kız kardeşinin sanatından bahsedince memnun oldu ve beni evine çaya davet etti.’’

‘’Evindeki sohbette de Popova’nın eserlerini çok beğendiğimnden bahsedince; kız kardeşimi çok erken yaşta kaybettim, bir resmini hatıra olarak saklamak isterim diğerleri ise bunların kıymetini bilene benden hatıra olsun diyerek on tane kadar Popova hediye etti. Rüyada gibiydim. Havalara uçarak evinden ayırılırken; ‘’Georgie, Moskova yakınlarındaki köyde akrabam var, onlarda da olabilir.’’ dedi.’’

‘’Hemen randevu alarak bahçe içinde bir köy evine gittim. 3-4 tane Popova satın aldım, ayrılırken bahçe kapsında kontra plak üzerine yapılmış Popova gördüm. Bunu da satın alabilir miyim deyince yok o zaman içeriye yağmur girer, yeni bir kontra plak getir al o da senin olsun dediler. Ertesi gün Moskova’dan kontra plak getirerek bahçe kapısındaki Popova’yı da aldım. Yıllarca ancak birkaç resmine ulaşabildiğim Popova’nın birkaç günde 15 eserine sahip oldum. Rusya’da o günlerde Popova’nın sanatına benden başka inanan yoktu. Moskova devlet müzesi müdürü dahi koleksiyonumu bölerken neredeyse Popova’ların tamamını benim tarafa ayırdı.’’

‘’Batıda ise Popova’nın ismi dahi duyulmamıştı. İlk defa 1981’de New York Guggenheim Müzesi’ndeki koleksiyonumun sergisinde Popova eserleri büyük ilgi gördü. New York Times Magazine kapağında Popova’nın bir eserine yer vererek sergiye sayfalar ayırdı. Müze de (The Russian Avante-garde The Costakis Collection) kitabını bastırdı. Ben de devamlı sergilenmek üzere müzeye bir Popova resmi hediye ettim.’’

Yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde Rusya’da tuval bulmak çok zordu. Marc Chagall bir söyleminde; ‘’tuvalleri arkaları numaralandırılmış halde karneyle satın alabiliyorduk.’’ demişti. Bu nedenle o dönem sanatçıları tuval bulamadıklarında kağıt, karton, kontra plaklarla resim yapıyorlardı.

1990’da Costakis’in ölümünden sonra ailesi koleksiyonunun bir müzede yer bulması için çok uğraştı. 1997’de kızı Aleki’nin de yönetiminde olduğu Selanik Devlet Sanat Müzesi Costakis Koleksiyonu kuruldu. Böylece babasının ismi yaşatıldı.

Bu müzeden, Ekim 2018’de getirilen Costakis Rus Avangard Koleksiyonu, Sakıp Sabancı Müzesi (SSM) Emirgan’da sergilendi. Popova’nın baş yapıtlarından kontra plak üzerine yaptığı resimi de gördüm. O günlerde Peter Roberts’in Costakis kitabı elime geçmediğinden hikayesini bilmeden izledim. İstanbul’daki bu sanat etkinliği Fransız Le Monde gazetesinde de yer buldu.

Nota bene: Chriestie’s müzayadesinde “ çok nadir bulunan bir tuval eseri” ibaresine yer verildi.  Kasım 2007’de Sotheby’s Londra’da bir sergide yer alan eseri 1,7 milyon sterline satıldı.

Popova’nın 1.7 milyon sterlinge satılan eseri

Popova’nın kontra plaka yaptığı Costakis’in bahçe kapısından çıkardığı eser

Marc CHAGALL (1887-1985)

Chagall Yahudi kökenli Rus olarak Rusya’da dünyaya geldi. 1922’de Paris’e göç etti. 98 yaşında Fransız vatandaşı olarak vefat etti.

‘’O yıllarda Rusya’da soyut resme hiç ilgi yoktu. Kimsenin Chagall’a ihtiyacı yoktu. (At that time nobody needed Chagall!)

Bense her yerde Chagall arıyordum. Bulduklarımı, beğendiklerimi satın alıyordum.’’ 

Koleksiyoner dostum Mikhaels vefat edince ailesine taziyeye gittim. Odada iki tane Chagall asılıydı. İkisi de mükemmeldi. Ayrılırken; ‘’Anastasia, eğer bu resimleri satmak isterseniz, lütfen bana haber verin dedim.’’

‘’Alta ay sonra oğlu aradı. ‘’Annem, babamın mezarını yaptırmak için Chagall’ları satmaya karar verdi, yarın gelebilirsiniz.’’ dedi. Yanıma sekiz bin ruble alarak evlerine gittim. Mme Anastasia çay ikramından sonra ‘’Bu iki resmi üç bin rubleden aşağı vermem.’’ dedi. Ben de kendisine, bu iki resim için sekiz bin ruble getirdim, böylece siz de mutlu olun, ben de bu iki Chagall’la huzur içinde evime döneyim.’’

Costakis’in prensibi: ‘’Collectors must not haggle, its better to over pay than under pay.’’ ‘’Koleksiyonerler pazarlık yapmamalı. Fazla ödemek, eksik ödemekten daha iyidir.’’

‘’1955 yılında, ilk yurtdışı çıkışımda Saint Paul de Vence’deki evinde Chagall’ı ziyarete gittim. Sohbetlerimizde Moskova’da kalan sanatçı arkadaşlarını sordu; bir ara Rusya’da iken yaptığı (Portrait of Bella) resmini aldın mı diye sordu. Ben de tuvalin arkasında 10 rakamı basılı olduğu için otantikliğinden şüphe ettim, almadım dedim. Olur mu Georgie, o yıllarda tuval bulamıyorduk. Ancak karneyle arkaları numaralı olanları alabiliyorduk. O eseri bul ve mutlaka al dedi.’’

Bella Chagall’ın ilk eşiydi.

‘’Moskova’ya dönünce, sanatla ilgili bütün arkadaşlarıma sordum ama resmin kimde olduğunu bulmak imkansızdı. Bir zaman sonra tesadüfen eserin sahibi aradı ‘’Chagall’ın Bella Portresi’ni sekiz bin rubleye satarım, ilgilenir misiniz?’’ dedi. İstediği fiyat çok aşırı olmasına rağmen tamam getir dedim. Tuval arkasındaki 10 rakamını görünce sanatçıdan onaylı olduğu için fazla incelemeye gerek kalmadan aldım.’’

‘’1973 yılında, Moskova Fransız Konsolosluğu arayarak Chagall evinizi ziyarete gelmek istiyor diye randevu istediler. Ailecek çok heyecanlandık. 88 yaşındaki sanatçı Paris’ten Moskovo’ya yılarca önce yaptığı resimleri görmeye geliyor. Eşim Zinechko mükellef bir sofra hazırladı. Ben de yaşına uygun 88 beyaz gül ve şampanya ile karşıladım.’’

‘’Odalarda ve koridorlarda 14 resmi asılıydı hepsi de Paris’e göç etmeden yaptığı eserleriydi. Hepsini tek tek okşayarak uzun süre inceledi. Malevich, Kandinsky eserleriyle de ilgilendi. ‘’Bunlar hep benim arkadaşlarım, çok iyi sanatçılardır. Bravo Georgie çok iyi bir iş yapmışsın. Sana madalya vermek lazım.’’ dedi. Çok duygulanmıştı, dört saat kadar kaldı ve mutlu olarak ayrıldı.’’

Resim: Sotheby’s müzayede evinde, Kasım 2017 müzayedesinde Chagall’ın 28,4 milyon dolara satılan Les Amoureux eseri.

Moskova Müzesine ayrılan baş yapıtı: Red Square

Nota bene: Ekim 2009’da Suna-İnan Kıraç Vakfı PERA Müzesi’nde üç ay süren Chagall sergisi açıldı. 

Bir sonraki yazıda 65 yaşında Moskova’dan Batıya göç eden Costakis’in koleksiyonun serüveni...

Çakmak Turgay / Yeniköy

George Costakis’in Sanat SerüveniBu yazı dizisini Kanadalı Diplomat Peter Roberts’in yazmış olduğu “ George Costakis, A Russian Life in Art “ kitabından derledim.