Dünyada ve Türkiye'de Finansal Okuryazarlık

Finansal okuryazarlık, temel finans konularında bilgi sahibi olma ve bilinçli finansal kararlar verebilme becerisi olarak tanımlanabilir.

Sevgili paradurumu.com okuyucuları merhabalar,

Paradurumu.com’daki ilk yazım olması sebebiyle kısa bir tanışma yapmak ve bu sayfada ne tür yazılar yazacağıma dair bilgi vermek istedim. Akdeniz Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak çalışmaktayım. Yaklaşık 6 yıldır finansal okuryazarlık alanında akademik araştırmalar yapmakta, dersler ve eğitimler vermekteyim. Doktora tez konum da finansal okuryazarlık ve finansal refah üzerine idi. Tezime “Ulusal Tez Merkezi”nden (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/) ismimi taratarak ulaşabilirsiniz, erişime açıktır.

1 yılı aşkın süredir şahsi Twitter hesabımda finansal okuryazarlık ile ilgili anketler yapıp, bu anketlerde sorduğum soruların cevaplarını bilgilendirici şekilde açıklamaya çalışmak suretiyle finansal okuryazarlığı ve finansal farkındalığı artırmaya yönelik çalışmalar yapmaktayım. Bu sayfada da Twitter’da paylaşmış olduğum soruların cevaplarını biraz daha açarak, konu ile ilgili istatistikler ve güncel bilgiler vererek belirli aralıklarda yazmaya çalışacağım. Yazılarım genel olarak para yönetimi, gelir, gider, tasarruf, borçlanma, kredi kartı kullanımı, yatırım, emeklilik, sigorta, vergi, finansal piyasalar, kripto para piyasaları, foreks piyasası, finansal teknolojiler gibi konuları içerecektir. Aynı zamanda güncel konularla ilgili de mümkün oldukça yazmaya çalışacağım. Bu ilk yazımda kısaca finansal okuryazarlığın ne demek olduğunu ve dünyada ve Türkiye’de finansal okuryazarlık oranlarını ele almak istedim.

Finansal Okuryazarlık nedir?

Finansal okuryazarlık, temel finans konularında bilgi sahibi olma ve bilinçli finansal kararlar verebilme becerisi olarak tanımlanabilir. Finansal okuryazar olmak finans uzmanı olmak anlamına gelmez. Finansal okuryazarlık sadece finansal konularda bilgi sahibi olmak da değildir. Finansal bilgi, davranış ve tutum finansal okuryazarlığın üç temel bileşenidir. Ancak bizler finansal okuryazarlık deyince ne anlıyoruz?

Üniversitede seçmeli ders olarak vermiş olduğum “Finansal Okuryazarlık ve Kişisel Finans” dersini bölümleri fark etmeksizin tüm öğrenciler alabilmektedir. Bu dersimde, ilk hafta daima öğrencilerimin dersi neden seçtiklerini ve dersin ne anlam ifade ettiğini sorarım. Birçok öğrenci bu dersi İşletme ya da İktisat bölümleri ile alakalı bir ders olarak görüp ders programına uygun olduğu için aldığını söyler. Çok az kişi üst sınıflardan ders hakkında bilgi alarak bilinçli olarak dersi seçmektedir. Aslında sadece öğrenciler değil, çok farklı mecralarda da finansal okuryazarlık bazen işletme finansmanı ile karıştırılmaktadır. Bu, yanlıştır. Finansal okuryazarlık kişisel finans ile kişisel para yönetimi ile alakalıdır. İşletmelerin finansal yönetimi ile karıştırılmamalıdır. Bu nedenle, her bireyin belirli düzeyde finansal okuryazarlık becerisi edinmesi gerekir.

Günümüzde finansal piyasalara erişim oldukça kolay hale gelmiştir. Neredeyse tüm bankacılık işlemlerini oturduğumuz yerden yapabilmekteyiz. Bilgisayarlarımızdan ya da cep telefonlarımızdan herhangi bir dünya ülkesi borsasında menkul kıymet alıp satabilmekteyiz. Mobil uygulamalarda farklı mağazalarda hesap ödeyebilmekteyiz. Hızla artan bu ve benzeri finansal işlemlerin olduğu bir dünyada finansal okuryazar olmak artık bir ihtiyaç halini almaktadır. Peki, biz bu ihtiyacın ne kadar farkındayız? Ya da dünyada ve ülkemizde finansal okuryazarlık düzeyleri ne durumdadır?

Farklı araştırma şirketleri ya da kurumlar tarafından dünyada finansal okuryazarlık düzeyleri ölçülmektedir. Aşağıdaki şekil dünya finansal okuryazarlık haritasını göstermektedir. Harita, finansal okuryazar olan yetişkinlerin oranına göre renklendirilmiştir.

Dünyada ve Türkiye'de Finansal Okuryazarlık resim: 0

Kaynak: S&P Global FinLit Survey

Araştırmada kullanılan anket enflasyon, bileşik faiz, risk çeşitlendirmesi ve temel matematik hesabı olmak üzere dört adet sorudan oluşmaktadır. Bu dört sorudan en az üçüne doğru cevap veren katılımcılar finansal okuryazar olarak tanımlanmıştır. Tanıma göre, dünya genelinde yetişkinlerin %33’ü finansal okuryazardır. Araştırmaya göre, ülkemizdeki yetişkinlerin ise %24’ü finansal okuryazardır. Finansal okuryazar olma oranı en yüksek 10 ülke sıralaması şu şekildedir:

Dünyada ve Türkiye'de Finansal Okuryazarlık resim: 1

Yapılan araştırmaya göre Türkiye %24 finansal okuryazar olma oranı ile 144 ülke arasından 120. sırada yer almıştır. Rakamlardan anlaşılacağı üzere bu konuda oldukça yol almamız gerekmektedir. Finansal okuryazarlık seviyesinin düşük olması bir kartopu gibi büyüyerek bir finansal krize sebebiyet verecek derecede önemlidir.

Doç. Dr. Yunus Kılıç

Akdeniz Üniversitesi