Deprem riskine karşı çelik yapılara mı yönelmeliyiz?

Ülkemizdeki  deprem riski bitmedi ve maalesef bitmeyecek. Türkiye’deki diri fay hatları 42 il ve 110 ilçeden geçiyor. Sayıları ise tamı tamına 485.  Kahramanmaraş depremi bir kez daha gösterdi ki, yapılarımız depremlere karşı yeterince dayanıklı değil. Depreme karşı korunma özelinde çelik yapılar çözüm olabilir mi?  Olası deprem için çelik yapı sistemleri avantaj mı yoksa ve dezavantaj mı?

Bir bina yapmak istediğinizde, tonlarca beton ve demirlerle bir iskelet örer, sonra da bu iskeleti briket veya tuğla ile sararsınız. Üzerine de çatıyı kondurduğunuzda, binanın inşaatı tamamlanmış olur. Çelik yapı veya prefabrik ev sistemlerinde ise binanın iskeleti demir ve beton yerine çelik malzemelerden inşa edilir. Daha sonra da kaplama malzemesi ile binanın içi ve dışı örülür.

Çelik yapı sistemleri, betonarme binalara kıyasla pek çok avantaja sahiptir. Bu avantajlar, şu şekilde sıralanabilir:

• Hafiftir.
• Bir binayı yapmak daha kısa sürer.
• Deprem dayanımları daha iyidir.
• Uzun ömürlüdür.
• Maliyetleri daha düşüktür.
• Genişletmek daha kolaydır.
• Pek çok yapı türünde kullanılabilir.

Çelik malzemenin en önemli avantajı, betonarme binalara kıyasla çok daha hafif olmasıdır. Hafifliğin sağladığı avantaj ise deprem anında ortaya çıkar. Betonarme yapılar ağırlıkları nedeniyle çok daha fazla deprem yüküne maruz kalırken, çelik yapılarda böyle bir durum söz konusu değildir. İşin bir de esneklik boyutu var. Prefabrik yapılar betonarme yapılara kıyasla çok da esnek bir yapıdadırlar. Bu da yıkılma olasılığını ciddi oranda düşürür.

Çelik yapı sistemlerinin bir diğer avantajı ise düşük maliyetlere sahip olmasıdır. Bugün çelik bina yapan şirketlerle iletişime geçerseniz, iki katlı orta büyüklükte bir binanın maliyetinin betonarme bir binanın fiyatının çok altında olduğunu görürsünüz. Ayrıca çelik yapı sistemleri betonarme binalardan çok daha hızlı bir şekilde inşa edilirler.

Prefabrik sistemler oldukça uzun ömürlüdür. Hatta yapılan testlere göre bakımı iyi yapılan bir çelik bina, 180 yıl dayanabilir. Ayrıca çelik yapılar üzerinde çok daha kolay bir biçimde genişletme yapılabilir. Tüm bunların yanı sıra çelik yapıları isterseniz müstakil konutlarda isterseniz apartmanlarda isterseniz fabrikalarda isterseniz de AVM veya stadyum gibi tüm yapı türlerinde kullanılabilir.

Çelik yapıların dezavantajlarını şöyle sıralayabiliriz:

• Bina bakımsız bırakılırsa çelik paslanır. Paslanan çeliği yeniden kullanılabilir hale getirmek çok pahalıdır.
• Bir yangın durumunda betonarme bina daha dayanıklıdır. Çelik belirli bir sıcaklıktan sonra erirken, betonda bu olasılık daha düşüktür.
• Düşük bir ihtimal de olsa çeliğin kırılma olasılığı vardır.