Paranın geleceği: Merkez Bankası Dijital Parası

Merkez Bankası Dijital Paraları (CBDC), kripto paraların ve sabit coinlerin geleneksel ödeme sistemlerine rakip olmalarının doğurabileceği istikrarsızlık kaygıları nedeniyle gündeme geldi.

Prof. Dr. Güven Delice, Merkez Bankası Dijital Parasının özelliklerini, diğer dijital paralardan farkını ve dünyadaki uygulamalarını AA için kaleme aldı

PARANIN YENİ BİÇİMİ: DİJİTAL PARA

Paranın dijital ortamda var olması yeni bir olgu değil. Ancak günümüzde kart tabanlı işlemlerden, yazılım tabanlı işlemlere doğru geçiş söz konusu. Dijital para olarak adlandırılan varlıkların öncekilerden farkı, fiziksel bir biçime dönüştürülememesidir. Bu anlamda para sistemi içerisinde giderek yaygınlık kazanan üç farklı dijital para formundan bahsedilebilir: kripto paralar, sabit coinler ve merkez bankası dijital paraları.

2009'da Bitcoin ile para ve finans dünyasına giriş yapan ve blockchain teknolojisi üzerinden işlem yapılan kripto paralar yatırım ve ödeme aracı olarak tasarlanmışlardı. Ancak, merkezi olmayan yapıları, henüz yaygın şekilde kabul görmemeleri, düzenleme-denetleme mekanizmalarının yetersizliği ve özellikle istikrarsın değerler nedeniyle bu fonksiyonları etkin olarak yerine getiremediler. Kripto varlıkların işlem gördüğü piyasalar ile geleneksel piyasalar arasında henüz yeterince güçlü bağlar kurulamadı. Diğer taraftan, özellikle spekülatif karakterleri ve yasadışı faaliyetlerin finansmanında kullanılma olasılıkları nedeniyle zaman zaman bazı ülkelerde kripto para platformları üzerinden yapılan işlemlere kısıtlamalar getiriliyor.

KART TABANLIDAN İNTERNET TABANLI İŞLEMLERE

Sabit coinler ise bir itibari parayı, başka bir varlığı (kripto varlıklar dahil) veya varlık sepetini dayanak alarak çıkarılan dijital paralardır. Ağırlıklı olarak merkez bankası parası ile desteklenecek şekilde çıkarılmaları nedeniyle daha istikrarlı bir görünüme sahipler. Volatiliteyi azaltmak üzere tasarlanan bu paraların istikrarı, bunları destekleyen rezerv varlıkların kalitesine bağlı. Bağlı bulundukları paraların (varlıkların) itibarına göre, hem ulusal hem de uluslararası ödemelerde kullanılmaya daha elverişli araçlar olarak değerlendirilirler. Ancak 2022 başlarında piyasada yaşanan sert dalgalanmalar sabit coinlerle ilgili güvenilirlik algılarında bozulmalara yol açarak düzenleme ve denetleme taleplerini artırdı.

MERKEZ BANKASI DİJİTAL PARASI

Merkez bankaları, kripto paraların ve sabit coinlerin geleneksel ödeme sistemlerine rakip olmalarının doğurabileceği istikrarsızlık kaygıları nedeniyle [1] alternatif araçlar üzerinde çalışmalara başladılar ve Merkez Bankası Dijital Parası (CBDC) gündeme geldi. Fiziksel olmayan CBDC’ler, elektronik ortamlarda üretilen ve kullanılan paralardır. İtibari paranın dijital versiyonu olarak görülebilirler. Doğrudan yasal bir ödeme aracı olarak bu para, alışverişlerde ve her türlü ödeme işleminde elektronik cüzdanlar üzerinden banknot gibi kullanılabiliyor. İşlemler dijital ortamda para otoritelerinin gözetim ve denetimi altında gerçekleştiriliyor. Bu paraların da ağırlıklı şekilde blockchain teknolojisine dayalı olarak çıkarılacakları öngörülüyor. Perakende veya toptan (finansal kurumlara yönelik) olmak üzere iki farklı şekilde uygulanabilen bu dijital paralarla elektronik ortamda işlemler daha kolay, daha hızlı, daha güvenli ve daha düşük maliyetle yapılabilecek. Arkalarında merkez bankalarının bulunması bu paraları kripto varlıklardan da ayırıyor. Kripto paraların aşırı oynaklık gösteren değerleri nedeniyle taşıdıkları yüksek risk, CBDC’ler söz konusu olduğunda bunları çıkaran merkez bankasının güvenilirliği çerçevesinde önemli ölçüde ortadan kalkacaktır.

BANKNOT GİBİ KULLANILABİLMEKTEDİR

CBDC’ler finansal istikrar ve para politikalarının yanı sıra ödeme sistemleri, ticari bankaların faaliyetleri gibi birçok alanı etkileyecek. Bu paraların yürürlüğe konulmasıyla birlikte, finansal hizmetlere erişimin iyileşmesi (özellikle bankacılık hizmetlerini kullanamayanlar ve az kullananlar için kolaylıklar sağlaması), ödeme sistemlerinin hızı ve etkinliğinin artması, döviz işlemlerinin daha hızlı ve daha düşük maliyetle gerçekleştirilmesi, kayıt dışı faaliyetlerin ve vergi kayıp/kaçaklarının önlenmesi ve nakit işlemlerin taşıdığı bazı risklerinin ortadan kaldırılması bekleniyor. Diğer taraftan, bu paralar uluslararası ödemelerde ihtilafların ortadan kaldırılmasına katkı yaptığı ölçüde dış ticaret işlemlerini kolaylaştırabilir; tasarruf sahipleri için ürün yelpazesini genişletebilir ve finansman kaynaklarını çeşitlendirebilir.

Uluslararası ticari ve finansal işlemlerde kullanılan ve rezerv para olarak işlev gören paraların dijital ortama taşındıktan sonra da bu fonksiyonlarını icra etmeye devam edecekleri, bu alanlarda da çok paralı bir uluslararası para sisteminin işlerlik kazanacağı söylenebilir. Bu anlamda küresel ölçekte bir ülkenin parasının değerini/gücünü belirleyen faktörler (ekonomik büyüklük, dış ticaret hacmi, finansal sistemin gelişmişlik düzeyi, açıklığı ve istikrarı, teknolojik üstünlük, hukuki ve kurumsal yapı, siyasi ve askeri güç, vb.) CBDC’ler için de geçerli olacaktır.

Günü daha mutlu yaşamak için bu maddelere göz atınBir günü kolaylaştırmak ve daha mutlu yaşamak için bu maddelere bir göz atın. Acaba aralarında sizin uyguladıklarınız da var mı?

Etiketler Bitcoin dijital para

Yorumlar