İsveç'in cumartesiye özel şekerleme geleneği!

İsveçli çocuklar, haftada bir şekerleme günü yapmak için hafta sonunu sabırsızlıkla bekliyorlar. Ancak bu cumartesi abur cuburları, bir kaçamak olmanın ötesinde, daha büyük bir ders veriyor.

İsveçli çocuklar, haftada bir şekerleme günü yapmak için hafta sonunu sabırsızlıkla bekliyorlar. Ancak bu cumartesi abur cuburları, bir kaçamak olmanın ötesinde, daha büyük bir ders veriyor.

Cumartesileri öğleden sonra, Stockholm'ün Liljeholmen meydanının parke taşları, yerel alışveriş merkezine girip çıkan ailelerle dolup taşıyor. Yakından bakınca sürekli kullandıkları haftalık aksesuarlarını sıkıca tutan çocukları göreceksiniz: bir torba dolusu “seç ve karıştır” şekerleme.

İsveçliler cumartesi günleri şeker alıp yeme alışkanlığına o kadar düşkünler ki, bunun için özel bir kelime bile var: Kelimenin tam anlamıyla 'Cumartesi tatlıları' anlamına gelen “lördagsgodis”.

80'lerde büyüyen ve beş yaşındaki kızıyla marshmallow satın alan Robert Lundin, "Lördagsgodis her zaman bir "şey" olmuştur," diyor. "Şekerini almak için cumartesiyi bekliyorsun. Bu ailenle gelenekselleştirerek yaptığın küçük, büyük bir etkinlik gibi.

Lördagsgodis konsepti 1950'lere dayanmaktadır. İsveç kültürü ve değerleri üzerine bir yazar ve öğretim görevlisi olan Sofi Tegsveden Deveaux, İsveçli tıp yetkililerinin, ülke zenginleştikçe artan diş çürümesi vakalarını sınırlamak için tatlıları yalnız haftada bir olarak önermeye başladığını söylüyor. İsveçlilerin “devlete çok güvenme” eğilimi, onları tatlı yemeyi cumartesi günleri ile sınırlandırma tavsiyelerine uymaya ve bağlı kalmaya teşvik ederken, trendin bugün var olan çokça sevilen aile odaklı bir aktiviteye dönüştüğünü savunuyor.

On yıl önce Çin'den İsveç'e taşınan ve lördagsgodis denince seviçten zıplamaya başlayan çocuklarıyla bu geleneği benimseyen 34 yaşındaki Hui Jiang, “Çocuklar bundan hoşlanıyor ve çocukların kendileri için bazı iyi şeylere ihtiyacı var” diyor.

Bu şekerleme geleneği, haftanın yorgunluğunu atmak isteyen herkes için tatlı bir sürpriz. Ancak kültürel yorumcular ve ekonomistler benzer şekilde lördagsgodis geleneğinden öğrenilecek daha çok şey olduğunu savunuyorlar. Özellikle çocukları haftalık bütçeleme hakkında düşünmeye teşvik ediyor ve genç yaştan bağımsızlığı savunan bir kültürü besliyor.

“Çocuklarım altı yaşındayken banka kartlarını aldılar ve her hafta onlara 20 kron yatırıyorum. Sonra her cumartesi dükkâna gidiyorlar ve biriktirdikleri parayla kendi torbalarına şekerlerini dolduruyorlar” diyor yedi yaşında ikizleri olan Tegsveden Deveaux.

“Cumartesi şekerleri için bütçe ayırmaları gerekiyor ve eğer oyuncak ya da 'ihtiyaç duymadıkları' başka bir şey almak istiyorlarsa” diye açıklıyor. Yerel mağazada 20 krona, 40'a kadar seç ve karıştır şekerleme satın alınabiliyor. Kızı eve şişkin bir çantayla gelme eğilimindeyken, oğlu hesabında daha fazla para kalması için daha az ve daha hafif tatlılar almayı tercih ediyor.

FİNANSAL ÖZGÜRLÜĞÜ TEŞVİK EDİYOR

Gazlı kola şişeleri, kırmızı jöle dudaklar veya tuzlu meyankökü gibi figürler başlangıçta finansal özgürlüğün olası sembolleri gibi görünmese de Tegsveden Deveaux, bu lördagsgodis klasiklerini para yönetiminde erken bir ders olarak kullanmak söz konusu olduğunda ailesinin tek örnek olmadığını söylüyor. Bu şekerlemeler, 1960'lardan beri yaygın olarak İsveç'teki çocukların haftalık harçlık verilirdiğinde düzenli olarak para harcadıkları ilk öğeler arasında yer alıyor.

Ülkenin bilinen bankalarından biri olan Swedbank tarafından paylaşılan 2020 verilerine göre, 10 İsveçli çocuktan yaklaşık yedisi şu anda haftalık veya aylık ödenek alıyor. Ankete katılan 10 ebeveynden altısı, paralarının ne için kullanılması gerektiği konusunda kendileri ve çocuklarının bir tür anlaşmaya sahip olduklarını söyledi.

Bir başka büyük İskandinav banka zinciri olan SEB’de ev ekonomisti ve kişisel finans podcast yayıncısı olan Americo Fernández, lördagsgodis geleneğinin İsveçli çocukların paranın değerini anlamalarına yardımcı olmak için “kesinlikle” yararlı bir araç olduğunu kabul ediyor.

“Sekiz yaşında küçük bir insanla konuşmak ve onlara tasarrufun önemini açıklamaya çalışmak zor” diyor. Buna karşılık, çocuklara haftalık tatlılar veya diğer küçük lüksler için bir kenara koymaları için para vermek, onlara temel finansal planlama hakkında bilgi verebilir. “Size 20 kron verirsem ve onun hepsini şimdi harcarsanız, ayın geri kalanında veya hafta boyunca daha fazla şey alamayacağınızı anlamak daha kolay.”

Swedbank'ın araştırması, İsveç'te yedi yaşındaki bir çocuğun haftalık ortalama harçlığının 20 kron (2.30 $, 1.70 £) olduğunu gösteriyor. Çocukların bu parayı kıyafetlere veya arkadaşlarla dışarıda yemek yemeye veya sinemaya gitmek gibi etkinliklere harcaması daha yaygın hale geldiği 15 yaşında ayda 500 krona yükseliyor. Küçük yaşlardan itibaren mali sorumluluğu teşvik etmenin sağlıklı tasarruf alışkanlıklarıyla bağlantılı olduğuna dair güçlü kanıtlar var: Swedbank tarafından yapılan ankete katılan 10 ebeveynden yedisinden fazlası, çocuklarının ya bazen ya da her zaman harçlıklarının bir kısmını biriktirebildiğini söyledi.

Tegsveden Deveaux, “İsveçli ebeveynlerin çoğu haftalık veya aylık ödeneği kademeli olarak artırıyor, ancak her artışla birlikte çocuklar, kendilerinin satın almaları gereken bir şeyden daha sorumlu oluyor” diye açıklıyor.

DEVLETİN ROLÜ

Americo Fernández, diğer ülkelerdeki ebeveynlerin, hane borçlarının dünya çapında hızla arttığı bir dönemde, İsveçlilerin küçük yaşlardan itibaren çocuklarla bütçeleme ve kişisel finans hakkında konuşma eğiliminden çok şey öğrenebileceğine inanıyor. Ancak İsveçlilerin harcama alışkanlıklarını ülkenin uzun sosyal refah tarihi ve her yaşta bireyciliği ve bağımsızlığı teşvik eden bir kültür bağlamında ele almanın da önemli olduğunu söylüyor.

İsveç'te eğitim ücretsizdir ve sağlık hizmetleri devlet tarafından sübvanse edilir, bu da ailelerin mali baskılarını azaltmaya yardımcı olabilir. Ayrıca, tüm ebeveynler, gelirleri ne olursa olsun, çocukları 16 yaşına gelene kadar aylık 1.250 kron (144$, 105 £) çocuk parası alma hakkına sahiptir. Fernández, "Bu pratik olarak herkese çocukları için tasarruf etme veya onlara haftalık ya da aylık harçlık verme imkânı veriyor" diye açıklıyor. Öyle ki bu durum diğer birçok toplumda mümkün değil.

İsveçli çocuklar 16 yaşına geldiklerinde, devlet ailelerine çocuk parası ödemeyi bırakır ve eğitime devam ettikleri sürece onlara aynı miktarı eğitim bursu olarak doğrudan vermeye başlar. Tegsveden Deveaux, "Yani, haftalık veya aylık ödenekle ilgili olay, yavaş yavaş toptan para yönetimine doğru ilerliyor olmanız" diye ekliyor. Bu “Ebeveynlerinden para verilmesinden devlet tarafından para verilmesine oldukça yumuşak bir geçiş.”

35 yaşındaki Fanny Hökby, Liljeholmen'in alışveriş merkezinde, çoğunlukla lördagsgodis ve oyuncaklara harcadığı ilk harçlığını biriktirmekte "pek iyi olmadığını" heyecanlanarak hatırlıyor. Ancak 16 yaşına geldiğinde, kendi bütçesini kıyafetler, hediyeler ve arkadaşlarla yapılan geziler için nasıl kullanacağını anladı ve aylık ödeneğin çocuklar ve gençler için bir eğitim aracı olabileceğini kavradı.

Tegsveden Deveaux, birçok İsveçli ebeveynin, çocuklarına genç yaştan itibaren harçlık vermenin, okumaya devam etmeleri veya liseden sonra ilk maaşlarını harcamaları durumunda ileri eğitim öğrenci bursları ve kredileriyle bütçelerini hazırlamaya da yardımcı olduğuna inandığını söylüyor. İsveçliler genellikle ailelerinden çoğu Avrupalıdan daha erken 18 ya da 19 yaşında ayrılıyor.

Fernández, "Genç İsveçliler ...Devletten ve öğrenci kredilerinden çok fazla sübvansiyon almalarına rağmen, oldukça hızlı bir şekilde kendi ayakları üzerinde durmaları gerekiyor" diye kabul ediyor. “Bu [bazı ülkeler için] çok büyük bir fark. Örneğin, karşılaştıracak olursam, İspanya'da yurtdışında okuduğumda birçok akranımın hala ebeveynleri tarafından desteklendiğini ve üniversiteden sonra bile hâlâ ailelerinin evde yaşadığını gördüm” diyor.

LÖRDAGSGODİS'İN GELECEĞİ

Çocuklara madeni para ve kâğıt paralar veya banka havaleleri ve uygulamaları kullanarak bütçeleme öğretilip öğretilmediği, İsveç'te lördagsgodis eğiliminin devam edip etmeyeceği konusunda küçük tartışmalar var. İsveç giderek nakitsiz bir topluma ve dijital cüzdanlara doğru ilerlerken bile.

Fernández, “Çocukların ilk harçlıklarını şekere harcama geleneğinin devam edeceğini düşünüyorum… Bunun değiştiğini görmüyorum” diyor.

Çikolata ve şekerleme tüketiminin son yıllarda istikrarlı bir şekilde arttığını gösteren ulusal verilerle birlikte, hafta içi geceleri asitli yılan veya köpüklü muz figürlerindeki şeylere eğilimin daha yaygın hale geldiğine dikkat çekiyor. Deveaux, "İnsanlar hafta boyunca daha fazla [tatlı] yemeye başlıyor olabilir, ancak yine de geleneksel lördagsgodis'i bırakmayacaklar" diye ekliyor: "Bu gelenek gerçekten çok derinlere işlemiş."

38 yaşındaki Hanna Sjöberg, eşi ve sekiz yaşındaki kızıyla birlikte tramvaya binmek için Liljeholmen'in parke taşlarında aceleyle dükkanlardan geri dönüyor. Ancak ailesinin haftalık olarak yapılan lördagsgodis aktivitesini kucaklayıp kucaklamadığı sorulduğunda anında yanıt veriyor. "Evet. Aksi halde çok ağlardık!”

Çocuğunuza Para Yönetimini Nasıl Öğretebilirsiniz? Çocuklarınızı kendi başlarına bırakıp paralarını boşa harcamalarına izin vermek yerine, paralarını yönetmelerini öğretirseniz onlar için çok daha faydalı olur. Bu ne sizin için ne de çocuklarınız için hiç de zor bir iş değil, aşağıdaki adımları uygulayarak bunu rahatlıkla yapabilirsiniz:

Etiketler Bütçe İsveç

Yorumlar