Gelecekte para durumunuz nasıl olacak?

“Ayna ayna söyle bana. Benim para durumuna ne olacak 10 yıl sonra?” Masallardaki gibi sihirli bir ayna olsa, geleceği gösterse. Nerede görürdünüz kendinizi acaba? Evlenmişsiniz, çocuklar büyümüş, terfi almışsınız, ev almışsınız... Her şey çok güzel. Peri masalları gibi… Ya da aynada gördükleriniz hoşunuza gitmedi; cep delik
cepken delik. Bugüne dönüp bazı şeyleri farklı yapabilirsiniz. İnsan bir kere yaşıyor. Kaliteli bir yaşam hepimizin hakkı. O zaman ne duruyoruz sihirli aynaya bakalım!

Durun bir dakika! Yahu ne oluyor? Geleceği gösteren bir aynamız filan yok. Amma velakin siz kendinizin sihirli aynası olabilirsiniz. Şöyle bir gözlerinizi kapatın ve 2014,
2015 hatta 2023’e gidin. Ne görüyorsunuz? Türkiye ekonomisi dünyada ilk 10’da; kişi başı zenginlik iki kat... Ya siz? Dürüstçe söyleyin bugünkü yaşantınız, hedefleriniz sizi nereye taşır? Görüntü hoşunuza gidiyorsa ne mutlu size. Peki ya 2023’teki görüntünüzü beğenmediyseniz? Kendi kendine yetmeyen bir hayat, borç, tutmayan bütçe, başkalarına bağımlılık… Eh yaş da ilerliyor. Ne olacak şimdi? Hemen kolları sıvayıp harekete geçin. Ünlü filozof Platon’un M.Ö. 427’de söylediği gibi “Kendini yönetebilen dünyayı yönetebilir!” Elinize kağıt kalem alın, adım adım planlama operasyonuna başlıyoruz.

Beklentileriniz, risk iştahınız, korkularınız, isteklerinizle yüzleşin. Bunların hayatınızı yönlendirdiğini hatırlayın. Sonra sizin bu kişisel tercihlerinizin sonucu oluşmuş olan, bugünkü mali durumunuzu belirleyin. Borçlar, kredi kartları, krediler, sabit giderleriniz… Gelirlerinizle karşılaştırın. Bütçeniz tutuyor mu? Gider gelirden fazlaysa ek gelir yaratın veya giderleri kısın.

Benim hayatımı hep hedeflerim yönetir. Bazen şaşsam da bana yön verir, yol gösterir. Kendinize aylık, altı aylık, yıllık, beş yıllık hedefler koyun. Bu hedeflere ulaşmak için neler yapacağınızı düşünün, araştırın. Hedeflerinize ulaşmak için plan yapın; “Nereye gitmek istediğini bilene, dünya bile yol verirmiş!” Aynen tırmanıp bir dağın zirvesine bayrak dikmek gibi. Bireysel emeklilik yaptırmadıysanız, hedefleriniz arasına mutlaka onu da koyun. Ailenizle, eşinizle konuşun. Ortak hedefler belirleyin, ortak hedefli evlilikler daha uzun sürüyor.

Gelir-gider dengesini yakaladınız, hedefler belli, yolunuzda yürüyorsunuz. Hedefleri gerçekleştirmek için birikim şart. Çevrenizde iyi yaşantısı olan insanların hayatlarına bakıp gıpta etmek ya da piyango çıkmasını (piyangodan para kazananların yüzde 75’i, üç sene içerisinde, eskisinden daha yoksul oluyor) hayal etmek yerine her ay bir kenara para ayırın, bu parayı da işletin. Ufak da olsa hisse senedi, yatırım fonu alın, yatırım yapın. Düzenli olarak gelirinizin yüzde 10’unu biriktirin.

Annelerimizin zamanında teknoloji giderleri bu kadar çok değildi. Fark etmeseniz de bunlar ciddi para tutuyor. Cep telefonu, internet ve kablo TV paketlerinize bakın.
Gerekmeyen şeyleri kapattırın. Yeni kampanyaları takip edin. Sizin ve ailenizin faturalarını, kullanma alışkanlıklarını gözden geçirin. Yine ev içinde kullandığınız elektrik, su ve doğalgazla ilgili tasarruf tekniklerini uygulayın. Kısa mesafelere taksiyle gidiyorsanız, bundan vazgeçin ve yürüyün. Evdeki hasarlı gereçleri yaptırın; örneğin musluktan saniyede bir damlayan su, bir senede bir ton su eder. Boş yere çok şey almayın, örneğin evde küflenen ekmekler hem zarar hem ziyandır.

Kendi kendinizi denetleyin. Bütçe dengenizi, hedeflere ne kadar uzak-yakın olduğunuzu kontrol edin. Ara sıra ipin ucu kaçabilir. Buna izin vermeyin. Eşiniz, kardeşiniz, arkadaşınızdan bütçe arkadaşlarınız olmalarını isteyin. Başardığınız zaman kendinizi küçük hediyelerle ödüllendirin. Bir şey alırken ‘istek mi ihtiyaç mı?’ diye 10 saniye düşünün. İhtiyacınız yoksa, paranız da yoksa, çok da beğenseniz yeni giysi ya da ayakkabı almayın. O parayı bir kenara koyun, ucuzlukta nasıl olsa fiyatı düşecek. Mesela dışarıda kahvaltı yapmak ya da yemek için çok parazı harcıyorsanız bunları kısıtlayın ve borçları kapatın. İsteklerin sonu yok!

Borçlar ödendi, kredi kartları kontrol altında, bütçe tutuyor, birikim yapılıyor. Bitti mi? Bitmedi. İnsanoğlu rahata kolay alışır. Finansal durumu düzene sokmak yetmez. İşler yolunda diye hayallerinizi unutmayın. Her hedef gerçekleştikçe yenilerini planlayın. Mesela hedefiniz ev sahibi olmaktı. Evinize kavuştunuz, kredileri düzenli ödüyorsunuz. Elinize para geçmeye başladı. Hemen bir yerlere yatırın. Ev de insan gibidir, bir süre sonra tamir, onarım masrafları çıkacaktır. Yeni araba aldınız, borçlar ödendi. Gevşemek yok. Arabanın eskidikçe masrafları çıkacak. Hedeflerinize ulaştıktan sonra onları ‘yaşatmak’ için de para gerekecek.

Emeklilik? Artık ömür uzadı, orta yaş 55’te başlıyor. Küpü, akarken doldurun. Gençken para kazanmak da harcamak da kolay. Ama 50’li yaşlara gelince eskisi gibi çok çalışıp, çok para kazanabilme şansı fazla değil. Rekabet çok! Hem yaş ilerledikçe gelirin azalmasına paralel sağlık giderleri de artacak. O zaman kendi sihirli aynanıza bakmaya devam edin. 20-30 yıl sonralarına uzanın… Uzun dönemli hedeflerinizle birlikte emeklilik planı da düşünün. Belki yaşama şartları daha ucuz ve iklimi daha sıcak olan kıyı kasabalarına yerleşmek, küçük ama rahat bir hayat yaşamak isteyeceksiniz. Bu istekleriniz için finansal koşulları gençliğinizde oluşturmaya başlayın. Geç değil. Şimdi tam zamanı. Peki ne duruyorsunuz?