Proje Finansmanı Açısından Proje Tamamlama Süreçleri

Yatırım projelerini yaşam ömürleri itibari ile inşaat ve faaliyet dönemi olarak ikiye ayırmak mümkün olsa da, proje finansmanı bakış açısıyla, süreçleri daha iyi algılamak için aşağıda belirteceğim aşamalarda değerlendirme yapılmasında büyük fayda vardır.

Proje Geliştirme Süreci: Proje ile ilgili olarak fizibilite ve daha geniş manada durum tespit çalışmasının (due dilligence) yapıldığı dönemdir. Projenin teknik, ekonomik, finansal, hukuki, çevresel gibi farklı perspektiflerden değerlendirildiği bir dönemdir ve farklı disiplinlerden çok sayıda uzman ile çalışılması gerekebilir. Proje finansmanı açısından bakıldığında bu dönemin çoğu projede yatırımcılar (sponsorlar) tarafından finanse edildiği görülmektedir. Projenin yapılmasına karar verilip finansal kuruluşlar ile müzakere sürecine geçildiğinde sponsorlar tarafından bu dönemde yapılan harcamaların tamamı veya bir bölümü projeye konulması gereken sermaye (proje şirketi, SPV, açısından öz kaynak) katkısı olarak kabul edilebilir. Due dilligence süreci karmaşık olan projelerde bu aşama yıllar sürüp büyük maliyetlere katlanmak durumunda kalınabilir.

İnşaat ve Mühendislik Süreci: Proje finansmanı bakış açısı ile özellikle bankalar tarafından ödemesiz dönem olarak da adlandırılan bir dönemdir. Proje ile ilgili ödemesiz dönem faaliyet döneminde de olabileceği için bu adlandırma kafa karışıklığı yaratabilir. Bu dönemde finansal kuruluşlar sponsorlardan, projeye konacak sermaye haricinde, kullandırım yapılan toplam kredi tutarı üzerinden tahakkuk eden faizlerin tamamını veya bir kısmını da talep ederler ve genel olarak ödenen faizler proje için konulması gereken borç özkaynak oranı hesaplamasında sponsorlar aleyhine olmak üzere dikkate alınmaz. İnşaat dönemi finans kurumları tarafından en riskli bulunan dönemi temsil eder. Dolayısı ile bazı projelerde inşaat döneminde uygulanan kredi faizinin ile komisyonların daha yüksek olduğu ve faaliyete geçilmesi ile finansman maliyetlerinde azalma olduğu da görülebilir. İnşaat dönemindeki en temel dört risk

1.Projenin tamamlanaması,

2. Projenin gecikmesi,

3.Projede maliyet aşımı olması ile

4.Projenin öngörülen performans ve kalitede tamamlanamamasıdır.

Kesin Kabul Süresi: Kusur Sorumluluğu Süresi (Defect Liability Period) de denilen bu süreç projenin geçici kabulü ile kesin kabulü arasında geçen süreyi temsil eder. Projenin yüklenicisinin proje tamamlanıp faaliyete geçildikten sonra fark edilebilecek hata ve kusurlar ile ilgili sorumluluğunun direkt devam ettiği bir garanti süresini ifade eder. Bu süre ne kadar uzun ise proje şirketi yönetimi, sponsorlar ve finansörler kendilerini o derece güvence altında hissederler. Sürenin uzun olması yüklenici şirket için ise ekstra maliyetlere katlanmasını gerektireceği için tercih edilen bir durum değildir. Finansal kuruluşlar kesin kabul süresine kadar yüklenicinin edimlerini yerine getirmesini garanti altına almak için toplam proje bedeli üzerinden ödeme yaparken kesintiye gidip en son ödemeyi kesin kabul ile yapmayı tercih ederler. Bu durum proje şirketi için de ekstra bir güvenlik imkanı yaratacaktır. Yüklenici şirketler hakkedişlerinin tamamını almak için kesin kabule kadar beklemek istemezler ise başka bankalardan temin edecekleri teminat mektupları ile bloke edilmiş tutarı tahsil etme imkanına sahip olabilirler.

Fiziksel Tamamlanma: İnşaat ve mühendislik sürecinin başarı ile tamamlanıp proje ile ilgili geçici kabulün yapılması ile gerçekleşir.

Proje Ekonomik Ömür: Projenin faaliyete geçtikten sonra ne kadar süre ile çalışmaya devam edeceği tahmini süreyi gösterir. Proje finansmanı projenin nakit akışının finanse edilmesi temeline dayandığı için kredi süresi ekonomik ömürden daha uzun olamaz. Finans kurumları genel olarak kredi süresinin ekonomik ömürden belli bir emniyet marjı bırakacak şekilde kısa olmasını talep ederler. Ekonomik ömür ile kredi vadesi arasında kalan süreye projenin kuyruğu adı verilir.

Ekonomik ömrün iki farklı tanımı bulunmaktadır:

· Projenin yaratmış olduğu gelirlerin giderlerini karşılamadığı noktadır. Bu noktadan sonra proje kazanç yaratmayacağı için devam etmenin anlamı kalmamıştır. Ekonomik ömür için en yaygın kullanılan tanım bu şekildedir.

· Bazı durumlarda proje kazanç yaratmaya devam etmesine rağmen alternatif getiri imkanlarının mevcut duruma göre daha avantajlı olduğu durumlarda mevcut projeyi sonlandırmak performansı daha fazla olacak yeni bir projenin yapılmasına imkan sağlayacağı için yerinde bir karar olabilir.

Finansal Tamamlanma: Sadece gerçek anlamda proje finansmanı olarak tanımlanabilecek projeler için geçerli olan bir tamamlama şeklidir. Türkiye’de proje finansmanı olarak adlandırılan çoğu projede bankaların sponsorlara proje şirketinin borcu ile ilgili sınırsız rücu etme hakkı bulunmaktadır. Terminoljiye göre bir işlemi proje finansmanı olarak nitelendirmek için sponsorlara rücunun sınırlandırılmış olması gereklidir. Sınırlandırma miktarsal, süresel veya proje şirketi (Special Purpose Vehicle- SPV) ile ilgili kredi sözleşmesi imzalanma aşamasında (Finansal kapanış- financial close) belirlenen finansal performans kritelerlerinin gerçekleşiyor olması durumunda rücunun son bulacağı şekilde tanımlanabilir. Projenin başta öngörülen performans kriterlerini sağlıyor olması durumunda rücunun kalkacak olması durumuna finansal tamamlanma denilir. En yaygın finansal tamamlanma koşulları faaliyete geçişten sonra minimum süre, belli bir sayıda taksidin sorunsuz ödenmiş olması, belli bir kredi ana para itfasının gerçekleşmiş olması, mali rasyolar ile en önemlisi projenin mevcut ve geleceğe yönelik minimum Borç Servis Karşılama Oranı (BSKO) beklentilerini sağlıyor olup olmadığı ile bağlantılıdır. Başlangıçta belirlenen performans kriterlerini yerine getiren projelerde finansal tamamlanma gerçekleşmiş kabul edilir ve sponsorların proje şirketinin kullandığı krediler ile ilgili kefaleti sona ermiş olur. Bu durum sponsorların ilave borçlanma kabiliyetlerini geliştirecek olması bakımından tercih edilir. Bazı projelerde ödemelerde hiç bir sıkıntı olmamasına rağmen finansal tamamlama koşulları kredi süresince tamalanmayabilir ve sponsorların kredi geri ödemeleri ile ilgili sorumlulukları kredi vadesi süresince devam ediyor olabilir. Bu nedenle finansal tamamlanma koşullarının daha kredi kullandırım aşamasında gerçekçi bir şekilde müzakere edilmesi sponsorların menfaatine olacaktır.

Fatih Kuran

Dinamo Danışmanlık Kurucu Ortağı, Kamu Özel Ortaklığı (PPP) ve Proje Finansmanı Uzmanı

Etiketler proje

Yorumlar