Para Psikolojisi: (Nispeten) Korkusuz Bir Finansal Yaşama Sahip Olmak İçin Bilmeniz Gerekenler
Para söz konusu olduğunda hiç kimse tamamen mantıklı olamıyor. Bizim için iyi olacağına inansak da bir bütçe oluşturup takip etmiyoruz veya maaş günlerimizde gelen parayı bir kenara ayıramıyoruz. Finansal plana ihtiyacımız olduğunu biliyoruz ama erteliyoruz.
Gelişmelerden anında haberdar olmak için Google News'te Paradurumu'na abone olun
Paradurumu'na Google News'te abone olun
Abone OlPara söz konusu olduğunda hiç kimse tamamen mantıklı olamıyor. Bizim için iyi olacağına inansak da bir bütçe oluşturup takip etmiyoruz veya maaş günlerimizde gelen parayı bir kenara ayıramıyoruz. Finansal plana ihtiyacımız olduğunu biliyoruz ama erteliyoruz. Kayıtsızlık veya coşkudan çok fazla ya da suçluluk duygusundan çok az harcıyoruz. Bu yüzden para davranışımız genellikle utanç duygusu yaratıyor.
Parayı, karmaşık bir ilişkiniz olan bir şey olarak düşünebiliriz. Paranız (ve daha genel olarak kişisel mali durumunuz) sabit bir varlık değil, daha ziyade etrafta dolandığınız, etkileşim kurduğunuz ve duygularınız olan bir veri noktaları, zorluklar ve fırsatlar kompleksidir. Mali durumunuzu etkileyen parayla ilgili kararlar alırsınız ve bu etkiler de karşılıklı olarak duygularınızı ve gelecekteki davranışlarınızı etkiler. Ve ömür boyu gelişen bir ilişki yaratır.
Parayla kişisel ilişkilerimizin arkasındaki psikoloji hakkında bilmemiz gereken üç önemli nokta:
- Duygu çok büyük bir rol oynar.
- Kaygı ve kaçınma kısır döngü yaratır.
- Psikolojik olarak ailenizden ve geçmişinizden tamamen kaçamazsınız.
Duygu ve Para
Parayla ilgili en önemli duygular korku, suçluluk, utanç ve kıskançlıktır. Paraya bağlı olan duyguları farkına varmak için biraz çaba harcamaya değer çünkü farkındalık olmazsa mantıklı düşünceyi geçersiz kılma ve eylemlerinizi yönlendirme eğiliminde olurlar.
Korkacak ne var? Olasılıklar, bireysel hikayeler kadar çeşitlidir. Ancak yaygın korkular arasında, yeterince sahip olamama korkusu, aptal görünme korkusu, kıskançlığa neden olma korkusu ve ifşa olma veya aşağılama korkusu yer alır.
Suçluluk ve utanç aynı duygu değildir. Suçluluk, başkaları üzerinde yarattığınız olumsuz etkiden dolayı kendinizi kötü hissetmekle ilgilidir, utanç ise kendinizi yüzüstü bıraktığınızda veya neyin doğru olduğuna dair kendi düşüncenize göre yaşamadığınızda ortaya çıkan bir duygudur.
Arkadaşlarınızdan daha fazlasına sahip olduğunuz için ya da özellikle hayırsever olmadığınız için ya da çok kolay para kazandığınız için kendinizi suçlu hissedebilirsiniz.
Utanç, para ve kişisel finansla ilgili en yaygın ve güçlü duygulardan biridir. İnsanların yapmaları gerektiğini bildikleri şeyi yapmaktan kaçınmalarının başlıca nedeni budur. Utandığınız bir şeyle ilgili olarak maruz kalmaktan kaçınmak doğaldır.
İşte parayla ilgili utanç verici duyguların olası versiyonlarından sadece birkaçı:
- Yeterli param yok.
- Mali durumu düşünmekten kaçındım.
- Finansmanla ilgili yapmam gerekeni yapmaktan kaçındım (bir güvenlik ağı oluşturmak,emeklilik için planlama, makul bütçeleme).
- Bütün bunlar hakkında gerçekten cahilim.
- Çok fazla harcıyorum.
- Mutsuz olduğumda bir şeyler satın alırım.
Utanç, bir kısır döngü yaratmak için kaçınma ile etkileşime girer. Utançla dolduğunuzda doğal eğilim, sizi rahatsız eden şeyle yüzleşmekten kaçınmanızı sağlar. Bu kaçınmanın kendisi ek bir utanç ve daha fazla kaçınmaya yol açar. Sonra, vergilerinizin geciktiğini, finansal planlamacınızı görmek için randevuyu nihayet almaya karar verdiğinizden bu yana altı yıl geçtiğini ve hala gerçekleşmediğini farkına varırsınız.
Finansal ihtiyaçlarla uğraşmaktan kaçınan insanlar genellikle kendilerini erteleyici olarak tanımlarlar ve sadece tembel veya disiplinsiz olduklarını varsayarlar. Kaçınmanın psikolojik dinamikleri, erteleme dediğimiz şeyin temelinde yatar. Kaygı uyandıran veya rahatsız eden bir şeyle karşılaştığımızda, çeşitli kaçınma manevraları yaparız. İşin kötü yanı, kaçınmak kısa vadede kaygıyı azaltır. Ama biz yine de işe yaradığı düşünerek, tekrar yapma eğiliminde oluruz.
Peki bu nasıl gelişiyor? Oturup mali durumunuzu iyice bir gözden geçirmeyi ve gerçekçi bir mali plan oluşturmayı düşünüyorsunuz. Ama sadece bunu düşünmek bile kaygı seviyenizi yükseltiyor. Örneğin; çocuklarınızın eğitimi için yeterince yakın bir yeriniz olmadığı gerçeğiyle yüzleşemeyeceğinizden korkuyorsunuz. Bu kaygı, kaçınmaya yol açıyor. Görevi erteliyorsunuz ve dikkatinizi dağıtıyorsunuz. O anda, kaygı seviyeniz hemen düşüyor ve size kaçınmanız için alan yaratıyor. Bu döngüyü defalarca tekrarlarsınız. Ancak anksiyetedeki her ani düşüş, sizi önceki sıkıntı düzeyine tam olarak geri getirmez. Ve zamanla, genel anksiyete seviyeniz daha da artar.
Bu modeli, korkunç bir yüzleşmeyle karşılaştırın. Gerçeklerle yüzleştiğinizde endişeniz geçici olarak artar. Bununla birlikte, onunla kalırsanız, genel kaygı seviyesi giderek azalacaktır. Anksiyetedeki uzun vadeli azalmadan yararlanmak için bu kısa vadeli sıkıntı artışına tahammül etmelisiniz. Şunu bilin, gerçeklik her zaman arkadaşınızdır. Parayla devreye giren diğer duygular arasında kıskançlık, açgözlülük, aşırı heyecan ve "çoğunluğa atlamak" olarak bilinen sosyal psikolojik bir fenomen yer alır. Bunlardan bazıları kişisel finansmanın aksine profesyonel yatırım alanında daha önemlidir.
Ruh Sağlığı ve Akıl Hastalığı
Her üç Amerikalıdan birinin yaşamları boyunca şu akıl sağlığı sorunlarından birinin yaşama olasılığı yüksektir: alkol kullanım bozukluğu, majör depresyon, bipolar bozukluk veya DEHB / ADD. Bu hastalıkların her birinin kişisel finans üzerinde önemli bir etkisi olabilir.
Alkol veya diğer maddelerin aşırı kullanımı, zayıf muhakemeye, mali konularda dikkatsizliğe, istihdam tehlikesine ve gizliliğe yol açar. Depresyon, kariyerin durmasına ve hatta iş akışında bir engel yaratabilir. Depresyonda olan insanlar, enerji eksikliği veya amaç duygusu eksikliği nedeniyle genellikle finansal sorumluluklarla yüzleşemezler.
Bipolar bozukluk özellikle aldatıcıdır. Mevcut yaygınlık tahminleri, nüfusun %2,4'ünün bu genetik olarak etkilenen durumdan müzdarip olduğunu söylüyor. Asla teşhis edilmeyen eşik altı veya çok hafif versiyonlara sahip daha birçok kişinin olması mümkün. Hafif bir bipolar bozukluk gen ekspresyonuna sahip kişiler, artan enerjiye, azalmış inhibisyonlara, heyecan verici planlara sahip oldukları, kolayca aşırı uyarıldıkları ve harcamalarını artırdıkları, ancak saptanabilir "hipomanik" durumlar yaşayabilirler.
Dikkat Eksikliği Bozukluğu (ADD veya DEHB) olan yetişkinler genellikle yanlış anlaşılır. İsim yanlış bir isimdir. Dikkat eksikliği yerine, genellikle hiperfokus yapma veya yoğun dikkat gösterme yetenekleri vardır. Ama sadece gerçekten ilgilendikleri görevlere karşı. Sıkıcı veya sıradan olanı seçme yetenekleri vardır. Ayrıntılar ve tekrarlayan görevler kolayca gözden kaçabilir (faturaların yığıldığını, açılmamış zarfların olduğunu düşünün). Bu kişiler için, günlük mali yönetimi devretmek genellikle en iyi yoldur. Ancak büyük ölçekli planlamada harika olabilirler.
Aile ve Çocukluk Etkileri Asla Bitmez
Her ailenin kendine özgü bir para psikolojisi vardır. Kimin kontrol altında olması gerektiği, hangi cinsiyete hangi para sorumluluklarının verildiği, paranın ne kadar önemli olduğu ya da olmadığı.
Bununla birlikte, her zaman bir ailenin kimliğinin bir parçası olan parayla ilgili hikayeleri vardır. Belki bir seri girişimci büyükbaba aile servetini kaybetti ve sonraki nesillerde aşırı bir muhafazakarlığı ateşledi.
Önceki nesillerin işlediği ya da uğradığı yanlışları düzeltmek için birtakım baskılar yaşamış olabilirsiniz. Ya da aile parası zihniyetine karşı çıkmak için iç baskı hissedebilirsiniz. Ailenizde başarılı olan ilk kişiyseniz, ailenin geri kalanına rahatlıklarını geri vermek ve kendi mali ihtiyaçlarınızı ihmal etmek isteyebilirsiniz.
Para Duygularından Nasıl Yararlanılır
Duygu o kadar da kötü değil. Size neye tutkuyla bağlı olduğunuzu ve sizin için gerçekten neyin önemli olduğunu söyler. Kendinizi canlı hissettirir. Kaygı da o kadar da kötü değil. Hafif ile orta düzeyde kaygı motive edicidir. Yüzleşmeniz gereken şeyle başa çıkmaları için onlardan yararlanın ve bunu yaptığınızda daha iyi hissedeceğinizi bilin.
Anahtar öz farkındalıktır. Duygusal dünyamızın çoğu bilinçsizdir. Ancak neyi arayacağınızı biliyorsanız ve parayla kişisel ilişkinizi etkileyebilecek duygu türleri ve aile hikayeleri için bir plana sahipseniz, erişmek o kadar da zor değildir.