Mevduat Yatırımı Yaparken Nelere Dikkat Edilmeli?

Mevduat yatırımı, bankacılık ve finans dünyasında sıklıkla karşılaşılan bir terimdir. Daha çok yatırım ve birikimlerini bankalarda değerlendirmek isteyenlerin tercih ettiği bir yatırım türüdür. Belli bir faiz oranı karşılığında kâr sağlayan mevduat yatırımı, vadeli ve vadesiz seçenekler sunar.

Mevduat Yatırımının Temelleri

Önce mevduat nedir bakıldığında bu terim, belli bir süre sonunda veya istenildiğinde çekilmek üzere bankalara faizle yatırılan para demektir. Mevduat yatırımı da bu yolla yapılan yatırımlar anlamına gelir. Mevduat yatırımı bankacılık sistemlerinde ve birikim yöntemlerinde adından sıklıkla söz ettirir. Mevduat yatırımı hem bireysel hem kurumsal hesap açabilme seçenekleri sunar. Bu noktada hesap sahibinin niteliği belirleyicidir. Yani bireysel müşteriler bireysel, kurumsal müşteriler ise kurumsal hesap açabilir. Bireysel hesaplar ile kurumsal hesapların faiz oranları ise değişkenlik gösterir. Aynı zamanda vadeli ve vadesiz seçenekler vardır. Mevduat yatırımının amacı ise bir süreliğine bankaya yatırılan paranın faiz oranları ile daha yüksek getiri getirmesidir. Bu süreler bankalara göre farklılık gösterse de günlük, 1 ay, 3 ay, 6 ay ya da 1 yıllık gibi sürelerde mevduat hesabı açılabilir. Ayrıca TL’nin yanı sıra dolar, euro gibi farklı döviz cinsinden de seçebilirsiniz.

Mevduat hesabı açan kişiler / kurumlar, hesap türüne bağlı olarak maddi kaynaklarını istedikleri zaman geri alma hakkına sahiptir. Bankalar, sundukları faiz oranları karşılığında paranızı belirli bir süre hesapta tutar. Bu yatırım türünde vadeli veya vadesiz seçeneklerden yararlanabilirsiniz. Vadeli hesap, müşterinin anaparasını kaybetmeden faiz oranlarıyla kâr elde etmesini sağlar. Bu nedenle risksiz bir yatırım aracı olarak değerlendirilir. Ancak vade süresi dolmadan paranızı çekerseniz faiz oranından yararlanamayabilirsiniz. Örneğin, 32 günlük bir vadeli hesap açtıysanız ve paranızı 30. günde çekerseniz bu 30 günün faizini elde edemeyebilirsiniz. Vadesiz hesap ise adı üzerinde bir vade sınırı koymaz. Bu nedenle vadesiz hesaptaki parayı dilediğiniz zaman çekebilirsiniz. Bu yöntemde herhangi bir faiz talep edilmez. Yalnızca eldeki mevcut paranın korunması, saklanması amaçlanır.

Bu noktada serbest ve blokeli hesap ile mudi kavramlarını da açmakta yarar var. Serbest hesap ile vade beklemeden para yatırıp çekebilirsiniz. Vade beklemeden, günlük faiz kazandıran hesabınıza dilediğiniz zaman para yatırıp çekebilirsiniz. Böylelikle vadesiz hesabınızdaki bakiyeniz üzerinden gecelik faiz kazanabilirsiniz. Blokeli hesap ise bir banka hesabı içerisindeki paranın harcanmasına kısıtlama getirilmesidir. Borç, iflas, kredi teminatı gibi sebepler ile hesap blokeleri gerçekleşebilir. Mudi ise bankaya para yatıran, yani bankada hesap sahibi olan kişiye verilen isimdir.

Mevduat yatırımı düşük risk seviyeleri nedeniyle popülerdir. Bunun yanı sıra kararlı ve istikrarlı bir getiri olanağı sunar. Kolay erişilmesi sebepler de mevduat yatırımını popüler kılar. Son olarak finansal terimlere, yatırım türlerine çok fazla aşina olmayan ancak birikimlerini değerlendirmek isteyenlere hitap etmesi bakımından da tercih edilir.

Enflasyon Ortamının Mevduat Yatırımına Etkisi

Enflasyonist ortamda insanlar alım gücünü koruyabilmek için düşük faiz getirili ortamda, kısa ve uzun vadede fiyat artışları yaşanma endişesine karşı harcama eğilimlerini artırabilirler Bu da domino etkisi gibi ürün fiyatlarının artmasına yani enflasyona sebep olur. Ancak, enflasyonist ortamda, paranın değerini koruyacak bir faiz ortamı varsa, insanlar ihtiyaç duymadıkları alımları yapmak yerine, paralarını mevduata yatırarak, fiyat artışlarının körüklenmesini azaltabilir bu sayede yüksek faizin dolaylı olarak enflasyon artış hızını azaltıcı etkisi olabilir.

Vade Seçimi: Kısa, Orta, Uzun Vadeli Yatırımlar

Yukarıda da belirtildiği üzere mevduat yatırımında vadeli ve vadesiz seçenekler vardır. Vade, bir işin yapılması için tanınan süredir. Vadeli mevduat hesabında da yatırdığınız parayı çekebilmeniz için belirli bir süreyi seçmeniz gerekir. Bu süre bankadan bankaya değişmekle birlikte günlük, haftalık, aylık ya da yıllık gibi seçenekler oldukça yaygındır. Vadeli hesaba yatırdığınız paranızı, 1, 3, 6 veya 12 ay gibi vade seçenekleri ile değerlendirebilirsiniz. Bu sürelerde uygulanan faiz oranı kadar getiri elde etmiş olursunuz.

Genelde risksiz bir yatırım aracı olarak görülür. Risksiz yatırımdır çünkü vade sonunda ne kadar getiri sağlayacağı değişken değil sabit ve kesindir. Faiz oranlarının enflasyon oranıyla benzer olduğu göz önüne alınırsa, buradaki mevduat getirisinin enflasyon kadar getiri sağladığı ortamda, aslında bir kazanç mı sağlamış oluyoruz yoksa paranın değerini korumuş mu oluyoruz diye de ucu açık, okuyucuya bırakabileceğimiz bir cümle eklenebilir. Ayrıca, faiz oranlarının artmasını beklediğimiz ortamda, uzun vadeye parayı bağlarsak, faizlerin artmasıyla yeni yüksek faiz oranlarından faydalanamayabiliriz. Örneğin, Şubat ayında 40% faiz oranı var piyasada, ancak faizlerin artacağı beklentisi ile 1-2 ay sonra 45% oranlar alınabilecek. Biz şimdiden parayı 6 ay bağlarsak, Mayıs ayında 45% faiz oranıyla hesabı yenileyebilecekken, biz 40% ile 6 ayın dolmasını beklemek zorunda kalabiliriz. Bunun tam tersi de olabilir, şimdi kullandığımız 40% oranı, önümüzdeki dönemde faizlerin düşeceğini bekliyorsak, 1 ay yerine 6 ay gibi süreyle bağlamak, bizi yakın gelecekte nispeten azalmış faiz ortamında yüksek getirili pozisyonda tutabilir. İhtiyaçlarımıza, harcama planlarımıza göre ve ekonomik koşulları dikkate alarak, kısa vadeli mi orta uzun vadeli mevduat yatırımı mı yapmaya karar verilmeli. Bunun yanı sıra mevcut bir birikim ile ilgili bir yatırım planı yoksa, vadeli mevduat hesabı kazanç sağlamak için iyi bir yöntem olabilir. Günlük, haftalık, aylık ve yıllık vadelerde düzenlenebilen vadeli mevduat hesabı, kullanım süresi boyunca faiz ödemesi yapar. Vadeli mevduat hesabından ne kadar kazanç elde edileceği ise anapara, vade süresi, vergi gibi faktörlere bağlıdır. Mevduat hesabındaki para bankada kaldıkça faiz getirisi artış gösterir. Dolayısıyla daha uzun vadeler daha fazla getiri sunabilir.

Yatırım ve birikim hedeflerinize göre farklı vade seçeneklerini değerlendirebilirsiniz. Örneğin, boşta duran ve yatırım kararı alınmamış bir para varsa uzun vade seçenekleri tercih edilebilmektedir. Ayrıca faiz oranları ve vade sürelerinden ne kadar getiri kazanılacağı bankaya yatırılan anapara ile de ilgilidir. Yakın geleceği hesaba katarak bir vade planlaması yapmak daha doğru olabilir. Bu nedenle vadeyi ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak seçmek önemlidir.

Mevduat yatırımı için banka seçerken dikkat edilmesi gerekenler de vardır. Banka seçimindeki öne çıkan kriterlerden biri hesap ücreti alınıp alınmadığıdır. Bazı bankalar mevduat hesabı için bir hesap işletim ücreti alırken bazı bankalar almaz. Yatırım hesabı açarken yetkili personelden ya da ilgili mecralardan bu konu hakkında bilgi alabilirsiniz. Buna göre hesap işletim ücreti almayan bir bankadan yatırım hesabı açmayı tercih edebilirsiniz.

Bir diğer önemli konu ise özellikle online bankacılığı çok kullanmayanlara yönelik olarak banka şubesinin lokasyonudur. Eğer yatırım hesabınız ile ilgili işlemleri banka şubesine giderek yapmayı planlıyorsanız, şubenin size yakınlığını da kontrol edebilirsiniz. Artık çoğu kişi internet bankacılığını tercih etse de banka şubesi veya ATM’lerden işlem yapmayı tercih edenler de olabilir.

Ayrıca en iyi faiz oranını sunan bankayı seçmeniz de bir kriter olabilir. Bankaların mevduat faiz oranları değişkenlik gösterir. Faiz oranlarına bakıldığında Şubat 2024 tarihi itibarıyla %7’den %48’lere kadar değişmektedir. Bu noktada vade süresi, mevduat hesabına yatırılacak para da belirleyici olabilir. Tüm bunları göz önünde bulundurarak yüksek faiz oranları sunan bir bankayı tercih edebilirsiniz. Son olarak banka seçiminde erişilebilirlik, bankanın geçmişte bir güvenlik sorunuyla karşılaşıp karşılaşmadı, mevcut güvenlik önlemlerinin neler olduğu gibi faktörleri de göz önünde bulundurmayı unutmayın.

Mevduat yatırımlarında enflasyonun ve vergilerin de kayda değer etkileri olabilir. Önce enflasyon noktasına bakalım. Genel olarak tüm yatırım kararlarında enflasyonun belirleyici bir etkisi olabilmektedir. Enflasyon oranı arttıkça, yatırımın gerçekleştirilmesi için gerekli olan paranın tutarı artabilir. Kısaca enflasyon nedir ona da bakmak gerekirse; enflasyon fiyatların genel düzeyinin sürekli şekilde artış göstermesidir. Yani sadece belirli bir mal veya hizmetin fiyatının tek başına artması enflasyon demek değildir. Düşük enflasyon alım gücünün daha az miktarda azalmasıdır. Yüksek enflasyon ise paranın alım gücünü azaltır. Tüm bunlar mevduat hesabına aktarılacak anaparanın miktarını etkileyebilir. Ülkelerin merkez bankaları da faiz oranlarını belirlerken enflasyon oranını dikkate alır. Örneğin, enflasyon oranları merkez bankalarının düşündüklerinin altında ise faizlerde düşüş yaşanır.

Mevduat yatırımlarında vergiler de belirleyici nitelikte olabilir. Örneğin, mevduat getirisi için stopaj kesintisi yapılırken mevcut anapara dikkate alınmaz. Bir diğer deyiş ile mevduat faizinde gelir vergisi için anaparanızdan değil, sadece getiriler üzerinden kesinti yapılır. Hesap bakiyesi 20,000 TL olan ve getirisi 500 TL olan bir mevduat hesabı düşünelim. Yani bu banka hesabında 20,500 TL var demektir. Gelir vergisi ise faiz oranlarından kâr olarak gelen bu 500 TL üzerinden hesaplanır. Bunun kapsamı nedir? Faiz oranından gelen 500 TL’lik kâr, aslında banka tarafından aktarılmıştır. Banka, mevduat hesabına aktardığı bu miktar üzerinden gelir vergisi stopajı keser. Daha sonra bu tutarı, devletin ilgili kurumuna aktarır. Yani sizin bir işlem gerçekleştirmenize gerek yoktur. Vergi kesintisinin miktarı, belirli aralıklarla değişebilir. Güncel gelişmeleri takip etmek bu nedenle önemlidir.

Mevduat sigorta sistemi, mevduat sahiplerinin bankalara güven duymasını sağlar. Çünkü bu sigorta sistemi, bazı bankaların yükümlülüklerini karşılayamaması halinde zararın karşılanmasını temin eder. Bunun yanı sıra mevduat hesabı sahiplerinin paralarını topluca veya aniden çekmesi durumunda çıkabilecek olası krizler de mevduat sigorta sistemi ile önlenebilir. Tüm bunlar, özellikle küçük tasarruf sahiplerinin mevduat yatırımlarını tamamen ya da belli oranda güvence altına alabilir. Böylelikle banka müşterileri, ihtiyaç duydukları güven ve teminatı almış olur. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun (TMSF) ifadesine göre ise mevduat sigortası, hak sahiplerinin maruz kalacağı kayıpların devlet veya bu amaçla kurulmuş bir kurum tarafından kısmen ya da tamamen ödenmesinin garanti edilmesidir.

Mevduat sigortası limitleri ise yıldan yıla değişkenlik gösterebilir. Örneğin, 2024 yılı için sigortaya tabi mevduat ve katılım fonu limiti her bir kredi kuruluşunda her bir kişi için 650.000 TL olmuştur. Böylece bankanın iflası, bankaya el konulması gibi durumlarda mevduatın 650 bin liraya kadar olan kısmı devlet garantisi altına alınmıştır. Bu tutar, her yıl, bir önceki yıla ilişkin olarak ilan edilen yeniden değerleme oranına göre takvim yılı başından geçerli olmak üzere Fon Kurulu tarafından artırılır.

Yatırım portföyünü yönetirken riskleri dağıtarak azaltmak da sıklıkla başvurulan bir metottur. Bu açıdan risk yönetiminde diversifikasyon sıklıkla kullanılır. Bu kavram, yatırım portföyünü bölerek riskleri azaltma yöntemidir. Hisse senetlerinden yüksek getirili tahvillere kadar riskli pek çok yatırım aracı vardır. Bunlara kıyasla özellikle vadeli mevduat hesabı, müşterinin anaparasını kaybetmeden faiz oranlarıyla kâr elde etmesini sağladığı için görece daha az risklidir. Bu nedenle bir bakıma risksiz bir yatırım aracı olarak kabul edilir. Diversifikasyon yöntemi ile yatırımlarınızı farklı sınıflara bölüp riskleri azaltmanız mümkündür. Örneğin, hisse senetleri, tahviller, nakit, emtia, gayrimenkul gibi farklı varlık sınıflarından oluşan bir portföy, tek bir varlık sınıfının performansından etkilenmeyebilir.

Vadeli mevduat hesaplarından vade süresi boyunca para çekilemez. Daha doğrusu vade süresi dolmadan para çekerseniz vade bozulur ve faiz kazancı ortadan kalkar. Bu nedenle vadeli bir hesap açacaksanız vade süresini iyi belirlemeniz oldukça önemlidir. Bununla beraber az da olsa bazı bankalar vadeli mevduat ürünlerinde erken çekimlerde de faiz ödemesi yapabilmektedir.

Ek olarak mevduat hesaplarında zaman aşımı da söz konusu olabilir. Mevduat zaman aşımı, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 62'inci maddesince düzenlenir. Buna göre bankalarda yer alan her türlü mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar, müşterinin en son talebi, işlemi ya da yazılı talimatı tarihinden itibaren on yıl boyunca işlem görmezse zaman aşımına uğrar. Zaman aşımı birikiminiz üzerindeki tasarruf hakkınızı kaybetmenize yol açar. Ayrıca bu durum yalnızca mevduat sahibini değil, mirasçıları da ilgilendirir. Diğer taraftan bankalar, mevduat zaman aşımına uğramadan önce hatırlatma yapmakla yükümlüdür.

Not: Sayfadaki içerik yalnızca genel bilgilendirme amaçlıdır. Tavsiye veya yönlendirme amacı taşımamaktadır.

Yorumlar