Bono nedir, nasıl hesaplanır?

Bono; devlet ve kurumsal firmalardan yatırımcıların sabit veya değişken faiz oranlarıyla belirlenen süre içerisinde kredi aldığını gösteren bir belgedir. Başka bir ifade ile alınan paranın belli bir süre geçmesinin ardından ödeneceğini belirten ticari bir evraktır.

Bonoların bilinen ilk özelliği vadeleridir. Bononun vadesi 2 aydan az veya 12 aydan fazla olamaz. Şirketler ya da devlet tarafından çıkarılırlar. Bonolar bu özellikleri sebebiyle hisse senetlerine benzemektedirler. Sözleşmede belirtilen vadenin sonunda bonolar, paranın şirkette veya devlette bulunduğu süre için belirlenen faiz oranından elde edilen faiz kazancı eklenerek, yatırımcıya geri ödenirler.

1-Belirtilen ödeme süresi geldiğinde borç veren kişinin yani alacaklının borçlu kişiye senedi vererek parayı alması şeklindedir.

2-Borç alan kişi ödeme süresi gelmeden önce bankaya giderek senedin değerini düşürür ve ödemeyi gerçekleştirir.

Alınacak borcun tutarını, vade süresini ve faiz oranını firma ya da şirket belirler. Bonoların ödemesi, vade zamanı geldiğinde veya gelmeden önce yapılabilir. Vadesi gelen bononun ödenmesi bir problem yaratmaz. Bono ile alakalı anlaşılan şartlar uygulanır. Vadesinden önce ödenir ise değeri düşürülerek ödemesi yapılır ve bu durumda faiz oranında değişiklik olabilir.

Bono çeşitleri göz önünde bulundurularak düzenleme yapılırken uyulması gereken belli başlı kurallar mevcuttur. Bu kurallardan herhangi birinin eksik olması durumunda bono geçersiz sayılır.

Sırası ile yapılacak kurallar:

-Evrakta bono yazılmalıdır.

-Ödenecek miktar olmalıdır.

-Alacaklı kişinin kişisel bilgileri yer almalıdır.

-Bononun düzenlendiği tarihe yer verilmelidir.

-Bonoyu düzenleyen firmanın yetkilileri imzalamalıdır.

-Vade günü yani bononun ödeneceği güne yer verilmelidir.

Hazine bonosu, banka bonoları, altın, gümüş, platin bonoları, finansman bonoları olmak üzere beş çeşit bono bulunur.

Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından çıkarılan ve vadesi bir yıldan kısa olan Türk lirası veya döviz cinsinden devlet iç borçlanma senetleridir. Hazine bonosunun vade tarihine kadar elde tutulması durumunda anaparanın ve faizinin geri ödenmesi garanti altındadır.

Kalkınma ve yatırım bankaları tarafından borçlu sıfatıyla düzenlenen bonolardır. SPK tarafından kayda alınan ve sonrasında ihraç edilerek ıskonto esasına göre satılan menkul kıymetlerdir. Halka arz edilen banka bonolarının vadesi 60 günden az veya 360 günden fazla olamaz. Tahsilli satılan banka bonolarının vadesi ise 15 günden az veya 360 günden fazla olmamaktadır.

Eski adıyla İstanbul Altın Borsası’na üye bankalar ile kıymetli maden aracı kurumları tarafından belirli bir miktarda kıymetli maden cinsinden ihraç ettiği bonolardır. Menkul kıymet niteliğindeki bu bonolar, iskontolu veya iskontosuz satılabilmektedirler. Bu bonoların vadesi 60 günden az veya 360 günden fazla olamaz.

Banka bonolarının halka arz edilme koşuluyla sunulması durumunda satışta uygulanacak vadeye uygun ıskonto oranı yıllık bazda hesaplanarak satış süresi içerisinde banka tarafından duyurulmaktadır. İkinci el piyasada bonolar serbestçe alınıp satılabilmektedir. Bonoları ihraç eden bankalar da bu kurala tabidir

Genellikle büyük firmalar, bankalar ve finans kuruluşları tarafından basılıp ihraç edilen ve işletmelerin kısa vadeli finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla çıkarılan borç senetleridir. Geri ödeme süreleri 9 ayı geçemez. Türkiye piyasalarına girişi 1986 yılında gerçekleşmiştir.

Bono hesaplama için banka ve özel firmaların oluşturduğu bono hesaplama araçları bulunur. İstenilen bilgilerin ilgili bölümlere girilmesi sonucunda bono hesaplama otomatik olarak gerçekleştirilir. Firmaların yazılım ekipleri tarafından hazırlanan bono hesaplama araçları için ana para, yıllık faiz oranının yüzdesi ve vadeye kalan gün ile ilgili bilgilere ihtiyaç duyulur. Bu bilgiler kullanılarak yapılan hesaplamalarda brüt getiri, stopaj, net getiri ve vade sonu toplamlarına ulaşılır.