Boğa piyasası ve ayı piyasası nedir?

Boğa ve ayı nedir sorusunun yanıtına gelmeden önce, bu iki kavram nereden geliyor, bakalım. Ayı piyasası düşüşü ifade eder ve “ayı” olarak adlandırılmasının nedeni ayıların bir saldırıda pençelerini aşağıya doğru hareket ettirmesinden gelir. Yükselişi ifade eden boğa piyasasının “boğa” olarak adlandırılmasının nedeni ise, boğaların saldırı esnasında boynuzlarını yukarıya doğru savurmasıdır.

Yükselen piyasa trendi olarak açıklanabilecek boğa piyasası, bull market ya da bullish market olarak da adlandırılır. Boğa piyasasının oluşması, kısa vadeli bir periyotta görülen bir durum değildir. Orta ve uzun vadedeki fiyat hareketlerini kapsayan boğa piyasasında, en az 1 yıllık bir süreçte fiyatların yüzde 20-25 artması beklenir. Hisse senedi piyasalarının yanı sıra kripto para, ev fiyatları ya da araba fiyatları için de boğa piyasası kavramı kullanabilir. 

Boğa trendinin oluştuğu bir piyasada, talep ivmeli bir şekilde artar. Piyasadaki varlıkların büyük kısmına güvenin yüksek olduğu bu dönemlerde yatırımcıların beklentisi pozitiftir. Boğa koşusu başladığında, bu psikoloji ile birlikte tüm varlıkların fiyatında yükseliş görülebilir. Boğa piyasası ne zaman biter sorusunun yanıtı ise bazı yatırımcıların “kâr realizasyonu” ile başlayan düzeltmeler örnek verilebilir. Teknik analiz trend çizgilerinde geniş bir zaman aralığı belirlenmesi, boğa trendinin sona erdiğini gösterebilir.

Boğa piyasası, yatırımcılar için ayı piyasasına göre riskin daha olduğu piyasadır. Varlıkların büyük kısmının yükseliş gösterdiği bu piyasada, vadeli (kaldıraçlı) işlemler ise ani satış hareketleri oluşabileceğinden ötürü risklidir.

Düşen piyasa trendi olan ayı piyasası, finans dünyasında bear market ya da bearish market olarak ifade edilir. Piyasadaki satış kaynaklı düşüşün, kısa vadeli bir şekilde değil, uzun vadeli olarak sürdüğü ve çok belirgin hale geldiği büyük trendler, bir ayı piyasası anlamına gelebilir. Fiyatlardaki düşüşün sert olduğu ayı piyasası kripto paralar, borsa endeksleri, emtialar ve gayrimenkuller için de kullanılabilir.

Ayı piyasasında talep ve arz ilişkisi, boğa piyasasının tam tersidir. Bearish market, talebin arza göre çok zayıf kaldığı ve satıcıların baskın olduğu bir piyasadır. Ayı piyasalarında yatırımcı psikolojisi, kâr ya da zarar konusunda önemli bir belirleyicidir. Bazı yatırımcılar sert bir şekilde düşen piyasada zarar kesme (stop loss) işlemi ile pozisyonunu kapatırken, bazı yatırımcılar ise ayı piyasasının sona ermesi beklentisi ile, düşük fiyatlarda pozisyonunu büyütmeye devam eder ve maliyetini düşürür.

Ayı piyasasının sona ermesi, piyasa dinamiklerine göre değişebilir ve bu dönemde yüksek kaldıraçlı işlemler çok tehlikelidir. Yakın bir zamandan en önemli örnek, kovid-19 pandemisinde kripto paraların genel grafiğidir. Kovid-19 döneminde alınan karantina önlemleri kripto paraların yüzde 50’nin üzerinde düşmesine neden olduktan sonra, parasal genişleme ve teknolojik ürünlere ilginin artması ile bir boğa koşusu başlamış, bu trendde Bitcoin fiyatı 10 bin dolarlı seviyelerden 69 bin dolarlık zirvesini görmüştür.

Bu anlamda bakıldığında, ayı ve boğa piyasası trendleri değişen piyasa koşullarına göre ortaya çıkabilir ve kendini sert bir şekilde gösterebilir. 5-10 yıllık grafiklerde oluşan trend çizgileri, ayı ve boğa trendlerini analiz etmek isteyenler için önemli bir veridir.