Mükemmeliyetçi olmak bir külfete dönüşebilir mi?

Mükemmel bir kişiliğe sahip olduğun duygusu var mı sende, varsa nasıl bir şey acaba, hadi bir an durup dalsan kendi iç dünyana sorsan, öyle ya herkes sana ne mükemmel birisin derken duyguların da yükseliyor mu diye.

Böyle duygularım yok desende, olsun, bir rahat zamanında sor bakalım kendine, mesela “başarılarım çok ama yeterli değil, yeterince iyi gözükmüyor, yeni başarı hedefleri koymalıyım” diyor musun, ya da “kendini başkalarıyla kıyaslıyor musun”.

Genelinde eleştirel bir kişiliksin diyelim, ancak herhangi bir eleştiriyle karşılaştığında hemen savunma refleksin devreye giriyor mu? Farkındasın ya da değilsin her daim her şeyi kontrolün altında olsun dürtüsü var mı içinde? 

Varsayımsal endişeler, kaygılar, kendine tam güvenememe, yetersizlik duyguları da kaplıyor mu iç dünyanı. Senin dünyanda hatalara yer yok mu? Bir şeyi en iyi şekilde mi yapmalısın? Beklentilerin çok mu yüksek? 

Tüm bunları ve benzeri duyguları sormaya başlamamın nedeni sadece kendinde farkındalık yaratmak için, yani kendine “ben mükemmeliyetçi bir kafa yapısına sahip kişilik miyim” diye sordurabilmek.

Evet, galiba, acaba mı gibi cevaplar geliyorsa kendine, öncelikle farazi kaygı duygularına kapılma derim, aslında bu bir kişilik özelliği ve biraz da zihinsel sağlık ile ilgili, belki farkında olmadan taşıdığın bir külfet. Yaşamın haz almaktan çok sıkıntı ve endişe duyma haline dönüşebilir. Sen zaten yeteri kadar iyi ve vicdan sahibi isen yeterli değil mi, başkalarının sınırında duruyorsan, herkesin beni beğenmesi ve sevmesi şart değil der, keyifli yaşamına devam edersin. 

Mükemmeliyetçi olmak iyi bir şey mi, bilemem, gözlemlediğim kendine verdiğin yorgunluk, çevrende yaratabileceğin iç sıkıntıları, özellikle her şeyi kontrol altında tutma dürtüsü ve kuvvetli isteği de olduğunda külfete dönüşebilir. Mükemmeliyetçi eğilimlerin yaşamını olumsuz etkilemiyorsa fazla konu etme diyelim, ancak bu kişiliğin olumsuz etkiliyorsa senin ve yakınların için daha rahat konforlu yaşam için terk etmeye başlasan iyi olabilir. 

Bir soru da akla gelebilir mükemmeliyetçiler narsist midir diye. Her zaman böyle olmasa da narsisizm ve mükemmeliyetçilik bazen bir arada ortaya çıkabilir. Bazı araştırmalar narsistlerin mükemmeliyetçiliğe daha yatkın olabileceğini öne sürmektedir.

Mükemmeliyetçi kafa yapısı oluşması

Çocukluk yılları! Sadece kişiliğimize, kafa yapımıza değil, hayatımıza dokunan çocukluk yıllarımız! Yaşadığımız aile ortamı, içinde bulunduğumuz toplum, okul, semt, arkadaşlıklar, muhtemelen her şey. Çocukluk döneminde sevilme, takdir görme, onaylanma gibi durumlar, yaşanan travmalar ve benzeri durumlar.  

Ebeveynler, özellikle de çocuklarından aşırı beklentiler içine girenler, başarısızlık durumunda ve yapılan hatalarda çocuklarını devamlı eleştirenler, başarı için çocuklarını motive ederken bunun yaşamda sanki nihai bir amaçmış gibi vurgulayanlar. Kim bilir belki de ileriki yaşlarında bilmeyerek de olsa çocuklarına mükemmeliyetçi kafa yapısının tohumlarını atan, zemin hazırlayan ebeveynler.

Bunların dışında düşük özgüven, başarısızlık endişesi, değersizlik hissi, sosyal beklentilerde böyle bir kafa yapısının oluşmasında etkin olabilir.

Mükemmeliyetçi kafa yapından uzaklaşmak mı istiyorsun?

Mükemmel kafa yapına, zihniyetine sahip olduğunu biliyorsun ya da yeni farkına vardın, belki memnunsun halinden, bana bir külfet yüklemiyor diyorsun, yine de bir kere daha düşünsen, geriye dönüp yaşantını irdelesen hiç de fena olmaz derim.

Uzaklaşmak, durdurmak, üstesinden gelmek istiyorsan mükemmeliyetçi kafa yapına şunları deneyebilirsin;

- Eğilimlerinin neler olduğunun farkında olmaya çalışmak,

- Olumlu yönlerine odaklanman,

- Kendine hata yapma izni vermen,

- Daha makul hedefler belirlemen,

- Eleştiriyi nasıl karşılayacağını öğrenmen,

- Kendine yaptığını düşündüğün baskıyı azaltman,

- Mükemmeliyetçiliğin manasına odaklanman,

- Hissediyorsan yardım alman

Rahat kafa yapılı zamanlar dileğimle.

24 Kasım 2023

 Suadiye