Yetiştirilme tarzının finansal ve kariyer başarına etkisi
İster aile içerisinde, ister eş dost arkadaş grubunda olsun para konularını konuşmak genelde zor gelir insanlara...
Bu konuda yapılan araştırmalar yetişkin insanların kişisel mali
durumlarını tartışırken kendilerini stresli hissettiği ve hatta
sadece kendi mali durumunu bile düşünürken kaygı yaşadığını
göstermiştir.
Bu durum bir kısım yüksek gelirliler veya onlarca yıldır sabit
maaşla geçinen insanlar için bile çoğu zaman geçerli olmaktadır.
Para konularında, özelinde harcamalarında, stres ve kaygı
yaşayanların belki de bilinç altına yerleşmiş, farkında olmadığı
çocukluk günlerindeki finansal istikrarla ilgili deneyimleri ile
derinden bağlı olabilir. Aslında karakter ve kişilik oluşumları
çocukluktan başlamıyor mu zaten?
Çocuk her şeyi gözlemler, algılar, hisseder, ailenin gelir seviyesi, yaşam tarzı, yoksulluk ya da refah içinde büyüme, anne babanın para karakterleri, kişinin yetişkinlik zamanlarının bir bakıma finansal başarı ve kariyerini büyük olasılıkla etkileyebilecektir. Düşük gelir yüzünden kötü beslenme ve hastalık durumları ortaya çıkabilmekte, eğitim yarıda kesilebilmekte ve çocuklar ihmalin tüm biçimlerine maruz kalabilmektedir.
Varlıklı ailelerde yetişen çocukların geleceği, kariyeri biraz da ailenin tutumuna bağlıdır. Her istenilene, armut piş ağzıma düş misali, sahip olan çocuklar, ileri yaşlarında kendi ayakları üzerinde durabilecekler midir acaba? Çok seneler önce Londra’da bir iş adamı ile sohbette konu ergenlik çağındaki oğluna gelmişti. Ezcümle şunları söyledi “İstediği istemediği her şeyi verebilme imkanım var ama bu kadar kolay sahip olabilmek, sahip olmayı istediği hiçbir şeyin kalmamış olması halinde hem mutsuzluk yaşayacaktır, hem belki de ileriki yaşlarında onu zor bir hayat bekliyor olabilecektir, o nedenle çamura düşse de çıkmasını bilmeli bugünlerden. Nasıl çıkacağını da izlerim tabii, elbette çamurda kalmasını istemem bu yaşlarında.”
Kariyerinin belirli aşamalarında durup düşünür insan, gerçekçi olarak bundan sonra neler yapabileceğini, neleri başarabileceğini. Bir gün ne tür işim olabilir, ne kadar para kazanabilirim? Derinliklerinden gelmeye başlayan cevaplar muhtemelen çocukken evinde ailenin sahip olduğu başarı düzeyine oldukça yakın olabilecektir. Öyle ya da böyle, yakın ya da değil, ben ailemden farklı bir dünya yaratabilirim diye düşünmeli hedef koymalısın değil mi, cevabın elbette yaratmalıyım olmalı.
Alt veya orta sınıf bir hanede büyüdüysen, yetişkin olarak daha fazla servete giden doğrudan bir yolu tasavvur etmekte de zorlanabilirsin. İnsanlar, finansal veya sosyal statü açısından başarı seviyelerini yükselttiklerinde, bu onlara muhtemelen yabancısı olduğu bir hayat olarak gelebilecek ve bilinçsizce kendilerini psikolojik olarak daha aşina olduğu bir seviyeye geri getirmeye başlayabilecektir.
Bu konuda birkaç bilinçaltı semptomdan bahsedilebilir. Düşük veya orta gelir düzeyinde para girişi olan bir evde büyüdüysen bunu yetişkinlik çağına taşımış olabilir, daha çok bol para kazanma peşinde koşmayı düşünmeyebilirsin. Hatta bilinçaltın fazla para sahip olma endişesi yüklenmiş olabilir.
Gerçek değerini, özünü göremiyorsun belki de, mesela bir zam pazarlığını, terfi edebilmeyi bile inanmakta zorlanıyorsun. Girişimci olmak vardır özünde belki de ama yeteneğine inanmıyor olabilirsin. Tabii bu arada alt yapın, bilgi donanımın da olmayabilir, kaybetmekten korkabilirsin, risk alma karakterin zayıf olabilir yetiştirilme tarzından, çocuklukta yaşadıklarından…
Peki, bu konuda ne yapabilirsin?
Bir klişe cevap gelse de ilk adım kabullenmektir. Keşke deyişlerin çoktur belki de yıllar içinde kaçırdığın fırsatlardan dolayı, tutukluğundan, cesaretsizliğinden… Bunu aşmak için güvenilir, sana empati yapabilecek samimi bir kişilerle, belki de terapi alarak, konuşa konuşa, bu tür sana fren yaptıran düşüncelerin, endişelerin seni tam olarak nasıl etkilediğini belirleyebilir ve onları değiştirmek için çalışmaya başlayabilirsin. Değişimin senin kendi içinden gelmeye başladığını görmek sana iyi gelebilecektir finansal durumun ve kariyerinin iyileşmesi yolunda. Çevrendeki teşvik edici samimi arkadaşlarında etkisi çok önemli bu konuda.
Daha fazlasını yapabileceğini söyleyen iç sesini dinlemeye ne dersin, çevren söylemiyorsa?
Finansal okuryazarlığa da çok zaman ayırman da önerilir. Daha çok bilgi daha az stres. Okullarda ayrı bir ders olarak okutulsa finansal okuryazarlık geleceği çok daha güzel olabilecektir insanların.
Çocuklarınıza para hakkında konuşmak gelecekte işe yarayabilir. Özellikle çocuğunuz bir şey istediğinde, eğer almayacak ya da alamayacaksanız, para yok yerine bütçemizde şimdilik yeri yok gibi onda ileriye dönük bilinç altında ters bir şey bırakmayacak şeyler söylemenizde yarar olabilir.
Aklımızın bir köşesinde bulunsun “Beyniniz finansal ve kariyer başarınızı sabote ediyor olabilir ve bunun nedeni, çocukluğunuz ve yetiştirilme tarzınızdır.”
21 Temmuz 2022
Heybeliada
https://www.cnbc.com/2022/04/14/talking-to-your-kids-about-money-can-pay-off-in-the-future.html