İz bırakan 11 Türk filmi

Geçmiş yıllarda, çocukluk ve gençlik dönemlerimizde Türk filmleri genelde yazlık açık hava sinemalarında izlenirdi. Konular birbirine çok yakındı. Zengin babanın oğlunun aşık olduğu fakir kız ve aşk üçgenleri… Tüm sanatçıları konuşturan aynı sesler, kabak çekirdeği ve mendille cümbür cemaat gidilen bir bakıma gece eğlenceleri yaşatan filmler ve sinemalar. O zamanları yaşayan herkesin belleklerinde kalan neşeli tatlı izlerdi.

Geçmiş yıllardan bende iz bırakan filmler diye düşündüğümde, klasik anlamda tek tük… Ama öylesine çok ki gözümün önüne gelen filmler ve sanatçılar. Yine de anımsadığım, beğeni ile izlemiş olduğum filmleri konu etmekte güzel bir nostalji olabilir.    

1. Kanun Namına: Baş rollerinde Ayhan Işık, Gülistan Güzey, Muzaffer Tema ve Pola Morelli’nin oynadığı, yönetmen Lütfi Akad’ın baş yapıtlarından biri olan siyah beyaz film.

Ayhan Işık (1929 -79) bu film ile büyük bir üne kavuşmuştur. Siyah-beyaz filmlerin unutulmaz jönü olmuştur. En unutulmaz karakterleri Acı Hayat, Küçük Hanım, Otobüs Yolcuları, Üç Tekerlekli Bisiklet, Sezercik ve tabii ki Kanun Namına filmlerinde hayat bulmuştur.

Filmin açılış sahnesi:

Filmden bir kesit: 

2. Beklenen Şarkı: 1953 Yapımı Zeki Müren’in ilk filmi. Bestesi için de şunları söylemişti: “Film için alaturka ile alafranga arası bir eser lâzımdı. Bu beste benden isteniyordu. Böylece beklenmedik bir zamanda, gelişigüzel ağzımdan dökülüveren bir derme çatma vals üzerinde çalışmaya başladım. İsmi filmin ismine izafeten Beklenen Şarkı oldu.”

Filmde Zeki Müren’e sevgilisi rolünde Jeyan Ayral, sinemanın prima donna’sı Cahide Sonku ise sevgilisin annesi rolünü oynuyordu. Ayrıca Bedia Muvahhit, Melahat İçli Abdurrahman Palay gibi isimlerde vardı. Sazendeler ise zamanın şöhretleri idi, Sadi Işılay, Yorgo Bacanos, Cevdet Çağla, Vecihe Daryal gibi. 

Zeki Müren - Beklenen Şarkı (1953)

3.Yalnızlar Rıhtımı: 1959 Yapımı bir Sadri Alışık – Çolpan İlhan filmi Attila İlhan’ın senaryosunu yazdığı Lütfi Akad’ın yönettiği. Melahat İçli ve Turgut Özatay’da diğer rollerini paylaştığı bu dramatik film tangolar söyleyen bir kadın şarkıcıyı, kaçakçıları, bar sahiplerini, yakışıklı kaptanları bir araya getiren şiirsel bir gerçekçilik sunmaktadır. Unutulmazlar arasındadır.

Tango:

Yalnızlar rıhtımından bir sahne:

4. Fosforlu Cevriye: Neriman Köksal ve Orhan Günşiray’ın baş rollerini paylaştığı 1959 yapımı belleklerde iz bırakan bir film. Hayata tutunmak için erkeksi bir kadın olan sokak kızı Cevriye’nin yaşamını anlatılır. Geçmiş yılların klasiklerinden bence.

5. Cingöz Recai: Zenginden aldığını yoksullara dağıtan kibar hırsız, Cingöz Recai Türk Polisiyesinin en ünlü kahramanı, Peyami Sefa’nın kaleminden. Cingöz Recai, Arsen Lüpen’i anımsatan, kadınların gönlünü hemen çeliveren, işlediği suçlarda onlarla iş birliği eden, yakışıklı, etkileyici, zeki bir adam. İyi bir ailenin iyi eğitim almış çocuğu, çok iyi İngilizce biliyor. Çaldığının bir bölümünü de kendine ayırıyor. Çünkü iyi yaşamayı seviyor.

1954 çekiminde Cingöz Recai karakterini canlandıran Turan Seyfioğlu, 1969 yapımında ise Ayhan Işık’tır.

1969 yapımı fragman:

6. Turist Ömer: 1964 Yapımı siyah beyaz çekim ile başlayan Sadri Alışık’ın canlandırdığı tam bir güldürü filmi. İlk film öylesine tuttu ki, özellikle “Turist Ömer” karakteri sonrasında 1973’e kadar peş peşe bir dizi daha filmleri yapıldı.

Daha önce ilk olarak 1963 yılı yapımı “Helal Olsun Ali Abi” filminde görünen Turist Ömer karakterinin ilgi görmesi sonucu bu film çekilmiştir.

Avare, dertsiz tasasız yaşayan, yeri yurdu olmayan, para ile işi olmayan fakir bir kişidir yerli turist Ömer. Hiçbir işte sürekli çalışmamış, hep çalıştığı işten kovulmuştur. 

7. Cilalı İbo: Aynı adla seri çekimleri yapılan filmin karakterini tiyatro ve sinema oyuncusu Feridun Karakaya canlandırmaktadır. 1960’lı yıllarda canlandırdığı “Cilali İbo” karakteri ile hafızalar kazınmıştır. Molière'in oyunlarında oynadığı rollerle Türkiye'de Fransız kültürünün tanınmasına sağladığı katkılar dolayısıyla Fransa tarafından Legion D'Honneur Nişanı ile ödüllendirilmiştir.

Galatasaray-Fenerbahçe maçlarından da görüntüler içeren bir Cilalı İbo filminden kesitler:

1958-59 Sezonunda, süper lig öncesi, milli lig iki grup üzerinden oynanmıştı. Her iki grubun birincileri Galatasaray ve Fenerbahçe olmuştu. Lider iki takım şampiyonluk için iki kez karşı karşıya gelmişti.

10 Haziran 1959 günü yapılan ilk maçı Galatasaray, Metin Oktay’ın meşhur ağları delen golü ile 1-0 kazanmıştı.

14 Haziran’da yapılan rövanş maçında ise Fenerbahçe Yüksel, Naci, Mustafa ve Şeref’in golleri ile Galatasaray’ı 4-0 yenerek şampiyon olmuştu. Her iki maçta Dolmabahçe’deki statta oynanmıştı. Kapalı tribünün her iki köşesinde taraftarlar birlikte maç izlerdi, rekabet içerisinde ama dostane şekilde.

İlk maçı izlerken sevinmiş, ikinci maçta ise üzülmüştüm kaybettik şampiyonluğu diye ilk maçtaki Metin Oktay’ın efsane golüne karşın.

8. Otobüs: Şu satırları yazarken izlediğim fragmanı bile beni ziyadesi ile etkiledi. Bence tam bir baş yapıt. Hele son sahnesi yabancı diyarda bir meydanda otobüs içerisinde terk edilen umut dolu insanların çaresizliği.

Senelerce önceydi arabalı bir seyahatimizde akşamüzeri varmıştık Venedik’e. Gezmediğimiz otel kalmadı yer yok, arabanın içinde sabah uyandığımızda koca meydan insan kalabalığı yürüyen koşturan işe giden ve meydanın tam ortasında bir araba. Hatırladığımda hep Otobüs filminin son sahnesi aklıma gelir. Neyse sabahında çok güzel konumda bir otelde yer bulmuştuk.   

1974 yılında, Tunç Okan tarafından çevrilen ve uzun yıllar Türkiye'de gösterimi yasak olan film İsveç'e kaçak işçi olarak götürülen, bir otobüs dolusu köylerinden başka bir şehir görmemiş insanın, Stockholm'e vardıktan sonra başlarından geçenleri (şaşkınlığı, çaresizliği, imkânsızlığı, şokları) Doğu-Batı ekseninde anlatmaktadır. Film müziği Zülfi Livaneli tarafından yapılmıştır.

9. Arkadaş: Yönetmenliğini, yapımcılığını, senaristliğini ve başrol oyunculuğunu Yılmaz Güney'in yaptığı 1974 yılı yapımı film. Diğer rollerde Melike Demirağ, Kerim Afşar, Ahu Tuğbay. Hikâyede yozlaşmış toplumsal yapı yansıtılmaktadır. Öğrencilik yıllarından tanışan iki arkadaşın yıllardan sonra karşılaşmasını anlatmakta. Biri zengin olmuş bir kıyı kentinde bir kadınla evlenmiştir. Diğeri ise arkadaşının çarpık yaşantısını anlatmaya çalışır. Zengin olan arkadaşın eşinin kardeşi de diğerine âşık olur.

Filmden bir kesit:

10. Yılanların Öcü: Fakir Baykurt’un aynı isimli romanından uyarlanan 1962 yapımı filmdir. Fikret Hakan, Erol Taş, Aliye Rona, Nurhan nur ve Kadir Savun oynamaktadır. Fakir, üç çocuklu bir aile babasının, köyün muhtarı ve iş birliğinde oldukları ile olan mücadelesi konu edilmektedir.

11. Lüküs Hayat: Cemal Reşit Rey’in bestelediği, şarkı sözlerini Nazım Hikmet’in yazdığı tiyatro tarihimizin en önemli operetlerinden biri olup 1950’de Ömer Lütfi Akad tarafından filme alınmıştır. Sezer Sezin, Settar Körmükçü , Halide Pişkin, Muzaffer Hepgüler, Adile Naşit, Hulisi Kentmen ve Renan Fosforoğlu oynamaktadır. Toplumun yaşadığı değişimin anlatıldığı, filminin dışında tiyatrolarda, televizyonlarda izlemeye doyamadığım harika bir baş yapıt.  

Türk sinemasının sonraki yıllarda çok büyük bir gelişme yaşadığı hepimizin malumudur. Adını zikredemediğim geçmiş yıllardan iz bırakmış birçok değerli sinema oyuncusu ve güzel filmler de bulunduğu izahtan varestedir. Hangisini yazsam yine de unutmuş olacağım isimler olacaktır.

Sizler de yorumlara iz bırakan film ve oyuncuları yazarsanız yazı tamamlanmış olur…

5 Haziran 2021

Heybeliada