Ömürler uzadı, neredeyse kırklı ellili yaşlar genç kız veya delikanlı. Yetmişler de ise tüm olgunluğu ve hayat tecrübesi ile hayat yeniden başlıyor. Herkes genç ve güzel görünmek, fit olmak, sağlıklı şekilde hayata devam etmek istiyor ki bundan doğal ne olabilir...

İstekler güzel, isteyelim… 80 yaşında enerjik genç ve güzel görünümlü olmayı kim istemez ki? Peki nasıl olacak bu? Gen yapınız da bir faktör ancak seçeceğiniz hayat tarzının bu isteğinizde ne kadar etkin olduğu hiç aklınıza geldi mi? Mutlak gelmiştir de ya tembelce yaklaşımlardan ya bazı alışkanlıklardan vazgeçememe genç ve sağlıklı yaşlanmanın önüne engeller getirmektedir. Düzenli olarak bizi erken yaşlandıran davranışlarda bulunarak, hayat tarzı seçerek çabalarımızı ve isteklerimizi baltalamaktayız.

Hayat tarzınız en önemli etken diyebilirim. Bir de zaman içerisinde olumlu yönde değiştirebileceğiniz kişilik yapınız. Hayata bakış açınız, alt yapınızı oluşturacak kendinize yaptığınız yatırım, aldığınız eğitim, sorgulayıcı kafa yapısı, başta kendinize olmak üzere doğaya ve insanlara içinde taşıdığınız sevgi, başkalarını sevindirerek mutluluğu ve kendinizi iyi hissetme duygularını yaşama, endişe ve vesvese senaryolarından uzak, akılcı ve doğru beslenme ve çok ama çok çalışma iyi ve renkli sağlıklı bir hayat yaşamak için.

Genç, sağlıklı, fit ve güzel görünümlü yaşlanma konusunda bilimsel bazı araştırmalardan yola çıkarak değiştirebileceğiniz alışkanlıklar ve bunların telomerler üzerindeki etkilerinden söz etmeye ne dersiniz?

Telomer

Telomer, hücre çekirdeğinin içindeki kromozom uç kısımlarında bulunan, DNA proteinlerinden oluşan koruyuculardır ve birçok görev üstlenmekte. Telomerler bir bedenin genetik ve hücresel yönden sağlıklı ve genç kalmasında ve dahi yaşamın uzamasında da etkilidir. Kayboldukça kendini yenileyebilme özelliğine sahiptirler. Yaş ilerledikçe kaybedilen telomer miktarı kazanılandan az olmakta ve doğası gereği azalmalar, kısalmalar meydana gelmektedir.   

Her hücrede 23 kromozom çifti olduğu için 92 tane de telomer ucu bulunur.

Kritik seviyede kısalan telomerler nedeniyle hücre bölünmesi durur.

Hücrelerin iş yapamaz hâle gelmesi hastalıkların da ortaya çıkması, yaşlanma ve ömrün kısalması anlamına gelir.  

Telomerlerin yaşla birlikte aşamalı olarak kısalması bireyin sağlığını ve ömrünü etkileyen somatik hücrelerin yaşlanmasına ve transformasyonuna yol açar.

Ancak telomerlerin kısalma oranı belirli hayat tarzı faktörleri tarafından arttırılabilir veya azaltılabilir.

Daha iyi doğru akılcı beslenme ve aktivite seçimi telomer kısaltma oranını azaltmak veya en azından aşırı telomer yıpranmasını önlemek için büyük bir potansiyele sahiptir.   

Yaş alırken genç ve sağlıklı kalabilmeyi etkileyen 10 önemli hayat tarzı faktörleri:

1+ Şekerli içecek ve gıdalardan uzak durma:

Şekerli ve tatlandırıcı içecekler ile şeker içeren her şeyi tüketmek, şekerli yiyecekler de dahil olmak üzere yaşlanma için bir reçete. Bu hayat tarzında olan kişilerde DNA bilgisini tutan hücrelerin bileşenleri olan telomerlerin daha kısa olduğu tespit edilmiştir. Yüksek düzeyde şeker tüketildiğinde cildimizin dolgun ve genç kalmasını sağlayan destek sistemi kolajen ve elastinde hasara neden olur ve vücudun bunları onarmasını zorlaştırır. En güzeli market şekerlerinden, mısır özü şuruplu gıdalardan uzak durmak. Gerektiğinde pancar şekeri kullanılması önerilir.

2+ Kronik stres ve endişe senaryolarından uzaklaşma:

Stres, telomer kısalması ve yaşlanma hızını artırır. Kronik stres halinde adrenal bez tarafından salınan hormonların antioksidan proteinlerin seviyelerini azalttığı görülmüştür. Bu nedenle DNA’da artan oksidatif hasara ve hızlandırılmış telomer kısalmasına neden olabilir. Telomer uzunluğu bireyin biyolojik yaşını gösterebileceğinden, stres sağlığı ve uzun ömürlülüğü olumsuz etkiler. Ya olursa ya olmazsa gibi endişe yüklü senaryolar kurgulamak da olumsuz etkileri vardır.

3+ Obezite

Aşırı telomer kısalması ile ilişkilidir.

4+ Beslenme:

Ne yediğimiz ve ne kadar yediğimiz telomerlerimizi, sağlığımızı ve uzun ömürlülüğü önemli ölçüde etkileyebilir. Telomer uzunluğu doğru beslenme ve lif alımı ile pozitif ilişkilidir. Beslenme tarzı ile antioksidan alımı telomer kısalma oranını azaltır. Doğa nasıl sunmuşsa öyle beslenme gayreti içinde olmak. Ne yersen osun (you are what you eat).

İşlenmiş gıdalardan uzak durarak doğa nasıl ikram ediyorsa öyle tüketim, evde yoğurt yapımı, bol zeytinyağı tüketimi, fındık, fıstık, ceviz, çekirdek gibi atıştırmalıklar da etki sağlayabilecektir.

5+ Egzersiz:

Telomerleri koruyabilir ve yaşlanma hızını azaltabilir.

6+ Güneşte fazla kalma:

Güneşin ultraviyole ışınları cilde zarar vererek erken yaşlanmaya neden olur. Ciltte dermis adı verilen derin bir tabakanın kolajenindeki değişiklikler nedeniyle cilt kırışıklıklar ve ince çizgiler geliştirir. Kırışma, yaşlılık lekeleri, karaciğer lekeleri ve çiller gibi pigmentasyon değişiklikleri, cilt tonu kaybı ve kırık kılcal damarlar gibi belirtiler verebilir.

7+ Yeterince uyumamak:

Uyku sırasında beyinden cilde kadar birçok vücut sistemi yenilenir ve onarılır.  Bir araştırmaya göre kaliteli uyku uyuyan kadınlarda önemli ölçüde daha düşük cilt yaşlanması olmaktadır. Uzmanlar yedi ila dokuz saatlik bir uyku önermektedir.

8+ Sigara içmek:

Sigara içmek telomer kısalmasını ve yaşlanma sürecini hızlandırabilir. Tütün dumanı yüzünüzün etrafında yüzen yüzlerce toksin içerirken, dumanı teneffüs etmek kan damarlarının daralmasına neden olur, oksijenin ve besinlerin cilde dolaşımını engeller.

9+ Çok fazla alkol alımı:

Aşırı alkol tüketimi cildi kurutur, vücutta iltihaplanmaya neden olabilir. Bu da yüzde kızarma, şişme, yüz üstü çizgileri, göz altı şişkinliği ve kırık kılcal damarlar ortaya çıkartabilir.

10+ Çevre ve zararlı maddelere mesleğin doğası maruz kalmak:

Telomer kısalmasını etkileyebilir. Saç, cilt ve bağışıklık sistemindeki hücreler vücudun diğer bölgelerindeki hücrelere göre daha hızlı yenilendiklerinden telomerleri daha da hızlı kısalma eğilimdedir. Özellikle kadınlar yaş ilerledikçe, hatta gözlemlediğim kadarı ile daha 40’lı yaşlarda bile kendi doğal bilinen görünümünü daha da güzelleşeyim derken sabit görünümlü, mimiksiz, bambaşka bir hale getirmek için bir takım işlemleri ve operasyonları göze almaktadır. Üstelik bunlar geçici süreli olmaktadır, esas olan hayat tarzı seçimindir.

Pazarlamacılar müthiş zekice “yarattıkları talebi “öyle güzel bilinçaltına yerleştiriyorlar ki kişinin bundan çıkışı bulması çok zorlaşıyor. Sorgulayıcı olalım, araştıralım, ne nedir ne değildir, doğruyu bulmak da zor internet taramalarından çünkü genellikle pazarlamanın bir bölümü karşınıza çıkabilecektir. Bilime önem vererek doğruya ışık tutacak insanlardan esinlenme belki de daha iyi bir yol.

Hayat sizin, seçim sizin! Huzurlu, renkli, sağlıklı ve her daim genç hissedeceğiniz bir ömür dileğiyle...

9 Ağustos 2021

Heybeliada

Kaynak:

https://www.eatthis.com/news-aging-habits-science/

Telomeres, lifestyle, cancer, and aging (nih.gov)