Adalıların Umutla Beklediği
Rum, Ermeni ve Yahudi insanları ile birlikte çocukluk yıllarımın ve gençliğimin geçtiği Sarıyer’i huzur ve eğlence içinde yaşadım. Heybeliada’da yaşayanlar da çoğunluğu Rum olanlar ile aynı güzellikleri yaşamışlar.
Rum, Ermeni ve Yahudi insanları ile birlikte çocukluk yıllarımın
ve gençliğimin geçtiği Sarıyer’i huzur ve eğlence içinde yaşadım.
Heybeliada’da yaşayanlar da çoğunluğu Rum olanlar ile aynı
güzellikleri yaşamışlar.
Heybeliadalılar bugün geçmişin güzelliklerini o renkli güzel
komşularından mahrum, eskileri ise sadece anılarında ve
sohbetlerinde yaşatabilmektedir. Apukuryalar, paskalyalar gibi
bayramların paylaşıldığı komşuluklar yok artık. Terk ettiler
buraları, başka diyarlarda geride bıraktıkları anıları ile birlikte
yeni başlangıçlarda yaşama devam etmek üzere… Sanki ışıltılar ve
renkler azalmış, beraberinde götürmüşlerdi.
Yaşamış oldukları yuvalarını bazısı giderken satmış bazısı terk etmişti. Hala önünden geçtikçe yaşanan hayatları düşündüren, hüzün veren, hani gelseler de hikayesini anlatsalar diyen, içinde tekrar yeni hayatlar yaşansa yıkılıp kaybolmasalar bari diye iç geçirdiğin evler, mekanlar, yuvalar…
‘’Onlar Gidince Yavan Kaldık’’
Mediha Özgül Güner
''Heybeliada’da doğup büyüyen biri olarak kendimi şanslı hissediyorum, doğasıyla, deniziyle, balıklarıyla, kültürüyle, insanlarıyla (Rumlar, Yahudiler) çok güzel bir mozaiğe sahipti. Onlarla bir arada kardeşçe yaşamak çok keyifliydi. Hele paskalyalarında bize paskalya çöreği (sakızlı, mahlepli) ikram ederlerdi ki tadı hala damağımda, şimdi öylesi asla yok. Beyaz peynirimizi mösyö Andon’dan, beyaz gömlekli pırıl pırıl kasap Toma’dan etleri, müthiş lezzetli unlu mamulleri de fırınımız Mösyö Hristo’dan alırdık.
Genelde uygar, medeni, yaşamayı bilen insanlardı. Cuma akşamları kadınlar saçlarını yaptırır, çok şık bir şekilde iskeleye iner, eşlerini vapurdan karşılar, yemeğe gidip sirtaki oynayıp çok eğlenirlerdi. Ben de onlara çok özenir, izlemekten zevk alırdım.
Eskiden kalan tarih kokan mekânımız ‘HALKİ PALAS’ hem konumu hem eğlenceleri ile adamıza renk katardı. Ünlü sanatçılar gelir, konserler verirdi. Papatya Kafede gençlik yıllarımın unutulmaz anıları ile dolu mekanlarımızdan biriydi.
Benim okuduğum lisenin adı da ünlü yazar Hüseyin Rahmi Gürpınar, şimdi evi müze oldu. Adada birçok ünlü yazarlar (Ahmet Rasim gibi), tiyatrocular yaşamıştır.
Rumlar ve Yahudilerle birlikte yaşamış ve çok şeyleri paylaşmış olmak, onların hayata bakışlarını, yaşam tarzlarını özümsemiş olmak güzeldi. Birlikte mutlu anılar yaşadık, onlar gidince yavan kaldık. İyi ki o kültürü almışım. Şimdiki hayatıma çok etkisi oldu. Çünkü mutluluğu yakalamaya çalışan biri oldum.'' Adalı Mediş
Yeni başlangıçlar sadece insanlar için midir? Terk edilmişliğin hüznü ile insanları bekleyen yılların eskitemediği mekanlar, yapılar da bekler yepyeni başlangıçlara kavuşmayı, yeni hikayelerini yazmayı... Ada sevdalısı Akillas Millas, İstanbul doğumlu, Büyükadalı bir Rumdur. “Adaların yok olmaya yüz tutmuş evleri’’ hakkında kendi çizimleri ile harika bir risalesinden çok etkilendim. Sonraki yıllarda yazar tarihe not düşen birçok eser daha vermiştir.
Sahiplenmeyi Bekleyen Halki Palace
Fotoğraf: Fethi Denizmen / 02.07.2021
1850’lerde inşa edilen ve çok uzun yıllar otel olarak kullanılan, iki kez yangın gören bu muhteşem eser son yıllarda terk edilmiş olarak akıbetini beklemekte maalesef.
Binanın “gaip” olan varislerinden birinin ortaya çıkması sonucunda başlayan ve bitmeyen hukuki süreç nedeni ile korunması, çürümeye terk edilmemesi ve yeniden açılması en büyük temennim.
Eş dost gelip kaldığı, beş çaylarını, akşam yemeklerini tüm güzellikleri ve muhteşem manzarası, zarif servisleri ile sunduğu bu muhteşem mekân özleyenlerini kabul etmek için sanki içten içe sabırsızlanmakta…
Hafta sonları balkonumdan şık giyimli hanımları ve beyleri, tatil ve toplantılarını bir arada geçirmek için gelen çalışanları izlerdim. Bazen gelin ve damat misafirleri ile geçerdi. Biraz sonra icra edilecek düğünleri için davetlilerle birlikte.
Çam Limanında Yeni Başlangıç Bekleyen Heybeliada Sanatoryumu
Ormanın içinden geçerek Çam Limanı’na giderken gördüğüm, Heybeliada Sanatoryumu’nun seyrine doyamazdım, harika bir eserdir. Bazen Portofino’yu bile anımsatır, bulunduğu yerin muhteşem güzelliği ve manzarası ile.
Heybeliada İskelede inip, ana caddeden hiç sapmadan yürüdün mü, dünyayı ilk dolaşan Macellan gibi yine iskeleye varırsın. Tempona bağlı olarak 70-80 dakikalık çam ve yosun kokulu bir orman yürüyüşü. Giderken Terk-i Dünya Manastırına uğrarsan, Papillion (Kelebek) filmindeki terkedilmiş adanın denize bakan yamaçları gözünün önüne gelebilir, filmi izlemişsen eğer. Sonra hafif bir inişle Çam Limanı, demirlemiş tekneler, çay kahve deniz keyfi ve karşında muhteşem duruşu ile Sanatoryum binası.
Papillion filminin fragmanı!
20 Haziran Pazar günü yürüyüşümüzü tepe yamaçlarındaki “Aşıklar Yolu”nda yaptık. Çamlar arasından kuş cıvıltıları ile bol fotoğraf ve video çekimi sunan muhteşem Çam Limanı, deniz, doğa manzaraları ile.
Aşıklar Yolu- Heybeliada / 20.06.2021
Fotoğraf: Fethi Denizmen
İskeleden çıkıp, Halki Palace’i geçtikten biraz sonra bu yola saparsanız Çam Limanı’nı tepeden izleyerek yaklaşık 50 dakikada iskeleye dönmüş olabilirsiniz temponuza bağlı olarak. Aşıklar yolu bitince karşınıza aşağı meyilli kaldırım taşlı bir yol çıkacaktır, o yoldan devam ediniz, solunuzda Rum ve Türk mezarlıkları göreceksiniz.
Fotoğraf: Fethi Denizmen
Heybeliada Sanatoryumu 1924 yılında Atatürk'ün talimatıyla Heybeliada Çam Limanı Mevkii’nde 16 yataklı olarak kuruldu. 1940’larda idare ve çalışanlar için ayrı binalar inşa edilerek hastanenin imkânları genişletildi. Hastanede ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve edebiyatçı yazar Rıfat Ilgaz, şair Ece Ayhan Çağlar gibi ünlü isimler tedavi gördü. 1954 yılından itibaren rehabilitasyon merkezi ve hemşire okuluna da ev sahipliği yapmaya başladı.
Yılmaz Erdoğan’ın muhteşem “Kelebeğin Rüyası” filminin bazı sahneleri burada geçmektedir.
Filmin fragmanı|Kelebeğin Rüyası
Ve Kelebeğin Rüyası|Heybeliada Yolcusu
Heybeliada Sanatoryumu ve Çam Limanı (20. Yüzyıl İlk Yarısı, Adalar Müzesi Arşivi)
Hastane güneye bakar. İstanbul’un hâkim rüzgârı poyraza kapalıdır. Çam ağaçlarıyla kaplıdır ve adanın bu bölümü Ege-Akdeniz ikliminin tipik özelliklerini taşır. Gün boyu güneş alır. Ada merkezinden uzaktır ve sessizdir...
Akillas Millas, Halki kitabında arazinin Aya Yorgi Manastırı’na ait olduğunu söylemektedir. “Heybeli sakinleri buraya, en tepesinde yine Sofyanos’un işlettiği bir gazinonun adı yüzünden Mağeftiko Vunaki, yani "Büyüleyici Tepecik" de derlerdi. Geçen yüzyılın başlarında Bahriye, Deniz Harp Okulu’ndaki hasta öğrencilerin nekahet dönemi ve istirahati için, bu sempatik gazinonun yanına iki katlı bir bina inşa ettirdi. I. Dünya Savaşı sırasında Türklere esir düşen İngiliz General Towsend’in de gözetim altında tutulduğu bu iki katlı basit yapı, Heybeliada Sanatoryumunun ilk nüvesini teşkil etti.''
Verem ile savaşta çığır açan, on binlerce hastanın tedavi edildiği, yüzlerce uzmanın yetiştiği, binlerce akciğer ameliyatının yapıldığı sanatoryum; cerrahi, KBB ve diş servisleri; bakteriyoloji-biyokimya, röntgen, patoloji-sitoloji ve solunum fonksiyon laboratuvarları; eczanesi, yardımcı hemşire okulu ve rehabilitasyon tesisleri ile tam donanımlı bir göğüs hastalıkları ve göğüs cerrahisi eğitim ve araştırma hastanesi olarak uzun yıllar hizmet verdi.
100 kadarı doktor ve hemşire olmak üzere, 250 personeli ve 660 yatak kapasitesi olan bu emektar hastane 30.Eylül.2005 tarihi itibariyle kapılarını kapattı. Kadroları ve tıbbi donanımları Süreyya Paşa Göğüs Kalp ve Damar Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne nakledildi.
Aşıklar Yolundan Çam Limanı ve Sanatoryum Binasının Görünümü / 20.06.2021
Fotoğraf: Fethi Denizmen
En kısa zamanda tüm yaşanmış hikayeleri olan terk edilmiş evlerin ve yapıların tekrar yepyeni hikayelerle, tüm canlılığı ve hayat doluluğu ile karşımıza çıkması umudu ve dileği ile.
02.07.2021
Heybeliada
https://denizkartali.com/heybeliada-oykulerinin-yola-cikis-hikayesievler-asklar-ve-gocler.html