Çağımızın Görünmez Tehlikesi: "Dijital Amnezi"
Telefon numaralarını ezberlemiyor, randevularımızı akıllı telefonların takvimine kaydediyoruz. Dijital cihazlara ve internete olan aşırı güven bilgileri hafızalarımızda tutma yeteneklerimizin zayıflamasına yani “Dijital Amnezi”ye neden oluyor.
Teknolojiye aşırı güvenmenin doğal hafıza işlevlerimize zarar
verebileceğine dair endişelerin arttığını ifade eden uzmanlar,
dijital bağımlılığın bilgiyi saklama ve hatırlama yeteneğimiz
üzerindeki olası olumsuz etkilerine dikkat çekiyor.
Yapay zekâ ve dijital araçların bilişsel işlevleri nasıl
etkilediğini değerlendiren Üsküdar Üniversitesi Mühendislik
ve Doğa Bilimleri Fakültesi (MDBF) Bilgisayar Mühendisliği Bölümü
Başkanı Prof. Dr. Burhan Pektaş,
"Dijital Amnezi’ veya ‘Google Etkisi’ olarak bilinen bu olgu, insanların internette kolayca arayabilecekleri bilgileri hatırlama olasılıklarının daha düşük olduğunu gösteriyor,” dedi.
Yapay zeka destekli uygulamaların hafızamıza etkisi ne?
Prof. Dr. Burhan Pektaş, teknolojinin hayatımızın her alanına nüfuz ettiği bir çağda, yapay zekanın (AI) ve dijital araçların bilişsel işlevlerimizi, özellikle de hafızayı geliştirip güçlendirmediği konusundaki tartışmanın her zamankinden daha fazla önem taşıdığına işaret ederek, “Biz günlük görevlerimizi yönetmek için akıllı telefonlara, akıllı asistanlara ve yapay zeka destekli uygulamalara giderek daha fazla güvendikçe önemli bir soru ortaya çıkıyor: Bu teknolojiler bilişsel yükümüzü azaltarak mı bize yardımcı oluyor yoksa bizi aşırı bağımlı hale getirerek doğal hafızamıza zarar mı veriyor?” dedi.
Hafızamız üzerindeki yükü azaltmak için mi tasarlandılar?
Teknoloji savunucularının dijital araçların ve yapay zekanın, rutin görevleri verimli bir şekilde yerine getirerek ve bilgiye anında erişim sağlayarak hafızamız üzerindeki yükü azaltmak için tasarlandığını ileri sürdüklerini söyleyen Prof. Dr. Burhan Pektaş, “Örneğin dijital takvimler, hatırlatıcılar ve not alma uygulamaları, sürekli zihinsel hokkabazlığa gerek kalmadan programları, görevleri ve önemli tarihleri yönetmemize yardımcı olur. Bu, bireylerin daha karmaşık ve yaratıcı görevlere odaklanmasına olanak tanır ve potansiyel olarak üretkenliği ve zihinsel refahı artırır,” diye konuştu.
Teknolojiye aşırı güvenmenin hafızaya zarar verebileceğine dair endişeler var
Bilişsel bilim insanları ve psikologlar, dijital bağımlılığın, bilgiyi saklama ve hatırlama yeteneğimiz üzerindeki potansiyel olumsuz etkisi konusunda alarma geçti.
Teknolojiyi akıllı kullanmak gerekiyor
"Yapay zeka ve teknolojinin hafıza üzerindeki etkisi, hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olan çok yönlü bir konu. Bu araçlar bilişsel yükümüzü inkar edilemez bir şekilde azaltıp üretkenliği artırsa da bunların doğal hafıza yeteneklerimizi aşındırma potansiyeline dair geçerli bir endişe de var. Teknoloji gelişmeye devam ettikçe onu akıllıca kullanmak ve bilişsel sağlığı destekleyen uygulamaları sürdürmek çok önemli. Amaç, bilgi ve verimlilik arayışımızda teknolojinin koltuk değneği değil yardımcı olarak hizmet ettiği bir denge kurmak olmalıdır.”
Dijital araçları kullanma ve bilişsel sağlığı koruma konusunda dengeli bir yaklaşım önemli
“Google Etkisi” (bir tıklama uzağımızda olan bilgilerin hafızamızda kalıcı bir etkiye sahip olmaması) hakkındakı görüşlerini paylaşan Prof. Dr. Burhan Pektaş, "Dijital amnezi olarak da bilinen ‘Google etkisi’, insanların internette kolayca bulabilecekleri bilgileri unutma eğilimini ifade ediyor. Bu fenomen, bireylerin bilgileri kendi hafızalarına kaydetmek yerine, bilgileri depolamak ve almak için Google gibi arama motorlarına güvenmeleri nedeniyle ortaya çıkar. ‘Google Etkisi’ terimi, modern teknolojinin, özellikle de arama motorlarının bilgiyi saklama ve hatırlama şeklimizi nasıl değiştirdiğini ve dijital araçları kullanma ve bilişsel sağlığı koruma konusunda dengeli bir yaklaşım ihtiyacını vurguluyor.” dedi.
Dikkat, bilgiyi kodlamak, depolamak ve almak için çok önemli
Dikkat ve hafıza arasındaki ilişkinin bilişsel psikolojinin temel bir yönü olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Burhan Pektaş, şöyle devam etti:
“Dikkat, bilgiyi kodlamak, depolamak ve almak için çok önemlidir. Hafıza, etkili bir şekilde çalışmak için dikkat süreçlerine dayanır. Dikkat ve hafızanın birbirine bağlanmasını sağlayan ‘kodlama’, ‘depolama’, ‘geri alma’, ‘dikkat ve çalışma belleği’ gibi birçok yol vardır. Dikkat, hafıza sürecinin kritik bir bileşenidir ve bilginin nasıl kodlandığını, saklandığını ve alındığını etkiler. Bireyler dikkat süreçlerini anlayarak ve optimize ederek hafıza yeteneklerini ve genel bilişsel performanslarını geliştirebilirler.”
Eleştirel düşünme ahlaki değerler çerçevesinde uygulanmalı
Bilginin bol ve kolay ulaşılabilir olduğu günümüz dünyasında akılda tutulması gereken en önemli şeyin eleştirel düşünmenin ahlaki değerler çerçevesinde uygulanması olduğunu kaydeden Prof. Dr. Burhan Pektaş,