Osman Hamdi Bey’in Müzelerdeki Eserleri (1842-1910)

O. Hamdi Bey 1857-1869 yılları arasında Paris'te kalır. Dönemin ünlü ressamlarından Gerome'nin yanında resim dersleri alır. Bu aşamada da arkeoloji eğitimini tamamlar. Ressam-Arkeolog ve Müzeci olarak anılır.

•  Ressam:

Gerçek anlamda uluslararası üne ulaşmış ve Türk Resim Sanatında en pahalı tablo rekorları halen O. Hamdi Bey'de olup, henüz bu fiyatlara başka bir ressamımız yanaşamadı.

• Arkeolog:

Birçok arkeolojik kazıda bizzat bulunmuş ve Lübnan-Sayda'da yaptığı kazılarda; arkeoloji dünyasının baş yapıtlarından İskender Lahtini bularak İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne kazandırdı.

• Müzeci:

Müze-i Hümayun (İmparatorluk Müzesi) müdürü Fransız iken 1881 yılında Padişah tarafından Müze-i Hümayun müdürlüğüne atandı. Osmanlı tarihindeki illk Türk müze müdür yöneticisidir ve müzenin çağdaş bir seviyeye gelmesinde çok emeği vardır.

Ayrıca 1883'te Sanayi-i Nefise Mekteb-i Ali'sinin de kurucusudur.

• Suna-İnan Kıraç Vakfı PERA Müzesi:

 (Eski Esbank Genel Müdürlük Binası-Tepebaşı)

Osman Hamdi Bey'in en çok bilinen eseri 'Kaplumbağa Terbiyecisi' Bankacı Erol Aksoy koleksiyonunda bulunmaktaydı, TMSF tarafından Erol Aksoy'un varlıklarına el koyulmasıyla bu eserlerin müzayede yoluyla satılmasına karar verildi.

Aralık 2004'te ARTAM Müzayede Evi tarafından benim de heyecanla izlediğim açık artırmada, iki özel müzemizin bu esere sahip olabilme arzuları sonucunda 3,9 milyon dolar karşılığında PERA Müzesi’nin oldu. Halen Tepebaşı’ndaki müzesinde sergilenmektedir.

Ayrıca PERA Müzesi’nde, O. Hamdi Bey'in baş yapıtlarından 'İki Müzisyen Kız' adlı tablosu da bulunmaktadır.

•    SSM Sakıp Sabancı Müzesi:

Sakıp Bey'in Emirgan'daki malikanesi Atlı Köşkü S.S.M.'e bağışlamasıyla artık müze olarak faaliyet göstermektedir.

S.S.M. koleksiyonunda; O. Hamdi Bey'in Kuran Okuyan Hoca – Arzuhalcı - Beyaz Vazoda  Çiçekler - Cami ve muhtelif portreler gibi eserleri bulunmaktadır.

Bu iki özel müze dışında, muhtemelen İstanbul ve Ankara'daki Devlet Resim ve Heykel Müzelerinde de O. Hamdi Bey'in tabloları vardır.

Özel koleksiyonlarda da birçok tablosu bulunmaktadır.

O. Hamdi Bey'in Yurtdışı Müzelerdeki Eserleri:

•  ORSAY Müzesi - Paris:

ORSAY Müzesi 1980'de tren garından çevrilerek, 1848 yılı sonrası eserleri sergilenmek üzere, müze oluşturulmuştur. Louvre Müzesi’nde bulunan 1848 sonrası eserler, ORSAY Müzesi’ne aktarılmıştır. O. Hamdi Bey'in 1903 tarihli 'Çocuk Mezarları Önünde Yaşlı Adam' tablosu da Louvre’da sergilenirken ORSAY’da sergilenmeye başlamıştır. ORSAY Müzesi’nde eseri sergilenen tek Türk Ressam O. Hamdi Bey'dir.

ORSAY Müzesi’nde sergilenen Gustave Courbet'nin 'Origine du Monde' eserinin de Türkiye ile ilginç bir bağlantısı vardır.

1865'li yıllarda Paris Büyük Elçimiz olan Halil Şerif Paşa (Betul Mardin'in dedesi), babasının vefatı sonrası Mısır'dan gelen mirasla, Paris'te çok şaşaalı bir yaşam sürdürdü.

Bu zaman zarfında da çağının ressamlarından; Monet-Degas-Cezanne-Gustave Courbet eserlerinden oluşan çok kıymetli bir koleksiyon oluşturdu. Bu eserlerden bir kısmını Louvre Müzesi’ne bağışladı, bir kısmını da özel bir müzayede ile sattı.

Gustave Courbet'ye ısmarlayarak yaptırdığı 'Origine du Monde' tablosu ORSAY Müzesi’nde sergilenmektedir. Müzeyi ziyaretimde, eser bilgi kartında ‘’Bu eserin ilk sahibi, Mısırlı Türk Diplomat Khalil Bey'dir.’’ yazısını görünce duygulandım, çünkü eserin bütün hikayesini çok iyi biliyordum. Zira bu tablonun çağdaş yorumu olan Prof. Adnan Çoker'in 'Origine du Monde' isimli tablosu da koleksiyonumda bulunmaktadır. 

•      Malezya İslam Sanatları Müzesi - Kuala Lumpur:

2019 yılında Londra Bonhams müzayedesinde; O. Hamdi Bey’in 1880 yılında yaptığı ‘Kuran Okuyan Kız’ tablosu 6,3 milyon sterline Malezya İslam Sanatları Müzesi tarafından satın alındı. Bu Türk ressamının en pahalı tablosu rekorudur.

Bu yıl yapılan KPSS sınavlarında O. Hamdi Bey’in en pahalı tablosu sorusunun şıklarında en çok bilinen tablosu ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ olduğu için herhalde o şık işaretlenmiş. Doğru şık ‘Kuran Okuyan Kız’.

•        Louvre Abu Dabi Müzesi: B.A.E.:

Louvre ismini, 30 sene kullanma karşılığında Fransa’ya 525 milyon dolar ödenen, tasarımı Hiper Mimar Jean Nouvel tarafından yapılan 1,3 milyar dolar harcanarak tamamlanan müzenin açılışı Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve B.A.E. Emiri bin Salman tarafından yapılmıştır. Müzenin tanıtımı için Dubai ve Abu Dabi caddelerindeki billboardlarda Osman Hamdi Bey’in ‘Okuyan Genç Emir’ tablosu kullanılmıştır. 1878 tarihli ‘Okuyan Genç Emir’ tablosu 04-2012 yılında Sotheby’s Londra’da 3 - 5 milyon sterline müzayedede satılması planlanıyordu, ancak Louvre Abu Dabi’ye özel bir anlaşmayla satıldığından fiyatı bilinmiyor.

•      ARTE National Galerie Müzesi - Berlin:

O. Hamdi Bey’in 1888 yılı eseri ‘İran’lı Halı Satıcısı’ tablosu sergilenmektedir.

Ayrıca, Londra-Liverpool-Boston müzelerinde de O. Hamdi Bey’in eserleri olduğu belirtilmektedir. Ancak hangi tablosunun sergilendiğine ulaşamadım.

Akıbeti bilinmeyen eserleri;

O. Hamdi Bey’in 1867 yılında Paris Dünya Sergisi’nde sergilenen üç eserinin akıbeti bilinmemektedir. Yine O. Hamdi Bey’in 1901 yılında Berlin’de, 1903’te Londra Kraliyet Sergisi’nde sergilenen, en protest, en tartışmalı, en çok tepki çeken ‘Mihrap’ tablosunun da nerede olduğu bilinmiyor.

Bu akıbeti meçhul tablolar da; bir gün ortaya çıkartılırsa, şüphesiz dünya müzelerinde yerlerini alacakladır.

Türk Resim Sanatının en pahalı tablosu rekorları halen O. Hamdi Bey’de olup, diğer ressamlarımızın bu rekorlara ulaşıp, geçmeleri dileklerimle.

Ç.T. Yeniköy

Kaynakça

• The art history journal
• Ha-ber.com
• ListeList.com
• BBCturkish.com
• Gazateduvar.com
• Dünya.com