Türkiye son 20 yılda ne kadar faiz ödedi?

Türkiye, 2003-2023 yılları arasında toplamda 563 milyar dolarlık faiz ödemesi yaparak önemli bir finansal yükümlülük üstlendi. 2023 yılında 28,4 milyar dolara ulaşan faiz ödemeleri, 2011'den bu yana görülen en yüksek yıllık değeri temsil ediyor. 2023'te devletin topladığı 100 lira verginin 15 lirasının faizlere ayrılması, finansal dengenin önemli bir göstergesi olarak karşımıza çıkıyor. 2024 yılında toplanacak vergilerin en az 17 lirasının faizlere gitmesi öngörülüyor ve bu oran, hedeflerden sapılması durumunda artabileceği uyarısını içeriyor.

TBMM tarafından kabul edilen bütçeye göre, hükümet 2024 yılında 11 trilyon 89 milyar lira harcama yapacak. Bu harcamanın 1 trilyon 254 milyarı faiz ödemelerine ayrılacak, yani her 100 liralık harcamanın 11,3 lirası faizlere gidecek.

Devlet, 2024 yılında 8 trilyon 437 milyar lira gelir elde etmeyi planlıyor ve bunun 7 trilyon 408 milyarı vergilerden toplanacak. Bu durumda, toplanan vergilerin yüzde 16,9'u faiz harcamalarını karşılamak üzere ayrılacak. Ancak bu oran, 2023 yılı hesaplamalarına dayanıyor ve bütçe hedeflerinde sapmalar durumunda vergi giderleri artabilir.

Faiz gideri 2017'de en düşük seviyedeydi

Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Merkez Bankası verilerine göre, 2002'de 34,3 milyar dolar olan faiz gideri, 2008'de 40 milyar dolara yükseldi. 2017'de en düşük seviyeye ulaşarak 15,6 milyar dolara düşen faiz gideri, 2021'de 21,3 milyar dolara çıktı, ancak 2022'de tekrar 18,9 milyar dolara geriledi. 2023 yılında ise faiz harcamalarının 28,4 milyar dolara kadar çıkması, dolar kurundaki hızlı artışın da etkisiyle dikkat çekiyor.

Toplanan vergilerin faizlere ayrılma oranı incelendiğinde, 2000 yılında toplam verginin yüzde 77'sinin faize gittiği, 2001'de bu oranın yüzde 103'ü aştığı görülüyor. Ancak AK Parti'nin iktidara gelmesiyle birlikte bu oran, 2002'de yüzde 45'e gerileyerek 2011'e kadar kademeli şekilde düştü. 2016 ve 2017 yıllarında yüzde 11'e kadar düşen faiz gideri oranı, 2021'de yüzde 15,5'e yükseldi, 2022'de ise yüzde 13,2'ye geriledi. 2023'te toplanan 100 lira verginin 15 lirasının faizlere gitmesiyle bu oran, yüzde 10,2 olarak gerçekleşti. Faiz giderinin bütçedeki payının, 2001 krizi döneminde yüzde 51'e kadar çıktığı, 2023'te ise yüzde 10,2'ye düştüğü gözlemlenmektedir.