Özel Okullardan Ücret İadesi Hangi Şartlarda Mümkün?

Mart ayından bu yana hayatımızda olan ve hayatın hemen hemen her alanını olumsuz yönde etkileyen Koronavirüsün, ülkemizde eğitim faaliyetlerine de etkisi de çok büyük olmuştur.   Bu kapsamda salgının büyümesini engellemek amacıyla idare tarafından birtakım tedbirler alınmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na (MEB) bağlı faaliyet gösteren eğitim kurumlarının eğitim döneminin bu yıl itibariyle sona erdiği açıklanmıştır.  Alınan tedbirlerin, farklı birçok konuda etki-sonuç analizinin yapılacağı açık olmakla birlikte bu yazıda özel eğitim kurumları ile veliler /öğrenciler arasında oluşabilecek olası uyuşmazlıklar hakkında görüşlerimi sunmaya çalışacağım. 

Bu dönemde özel okullar ile veliler/öğrenciler arasındaki uyuşmazlıkların başında, velilerce ödenmiş olan ücretin iadesinin hukuken mümkün olup olmayacağı yer almaktadır.

Veli İle Özel Eğitim Kurumu Arasındaki Sözleşmenin Niteliği Nedir?

Öncelikle belirtilmesi gereken husus; özel okul ile veli arasında yapılan kayıt sözleşmesinin her iki tarafa borç yükleyen ve süreklilik içeren bir sözleşme niteliğinde olduğudur. Bu sözleşme tipinde veli/öğrenci tüketici konumunda bulunmaktadır.  Bunun doğal sonucu olarak da özel kanun ve yönetmeliklerin yanında bu tür uyuşmazlıklarda Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun da uygulama alanı bulacaktır. 

Taraflar arasında yapılan sözleşme ile başlayan ilişkide sözleşme serbestliğinin olup olmadığını da değerlendirmek gerekir.  Ancak bu noktada hemen belirtmek gerekir ki; MEB’in hazırlamış olduğu bir tip sözleşme bulunmakta ve özel okul sözleşmelerinin, MEB’in hazırlamış olduğu bu sözleşmedeki asgari şartları taşıması gerekmektedir.  Belirtilen asgari şartların dışında özel koşulların da sözleşmeye eklenebileceğini söyleyebiliriz.   Tabii burada sınırın Borçlar Kanunu ve Tüketicinin Korunması Kanununda yer alan hükümlere göre oluşması gerektiğini de belirtelim. 

Buradan yola çıkarak sözleşmede erken fesih sebebiyle ücretin iade edilmeyeceği ya da yüksek oranlarda cezai şartın geçerli olup olmayacağı sorusu akla gelebilir.  

Sözleşmede yer alan cezai şartlar geçerli midir?

MEB Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinin 56. maddesi hükümlerince; eğitim ve öğretim yılı başlamadan kurumdan ayrılanlara, öğrencinin ödeyeceği yıllık ücretin yüzde 10 dışındaki kısmı, eğitim ve öğretim yılı başladıktan sonra kurumdan ayrılanlara ise öğrencinin ödeyeceği yıllık ücretin yüzde10’u ile öğrenim gördüğü günlere göre hesaplanan miktarın dışındaki kısmı öğrenci velisine/vasisine iade edilir. Öğretime başladıktan sonra ayrılan öğrencilerden alınacak ücret kurumun öğrenim ücretinden fazla olamaz.

Buna göre özel okulların da ancak yönetmelikte belirtilen miktar kadar talepte bulunabilecekleri, bu miktarın üstündeki cezai şartların haksız şart olacağı ve tüketici aleyhine olduğundan geçerli olmayacağını düşünmekteyim. 

Velilerin ücret iade talepleri yerinde midir?

Yukarıda bahsetmiş olduğumuz yüzde10 oranındaki ücret kesintisi ile ücretin iadesi durumun mevcut şartlar altında (Pandemi süresinde) uygulanmasının mümkün olmadığı kanaatindeyim. Lakin MEB mevzuatı açısından özel okulların uzaktan eğitim faaliyetleri mevzuatta yer almamaktadır. Uzaktan eğitim, MEB tarafından geliştirilen EBA sistemi üzerinden yapılmaktadır. Özel okulların uzaktan eğitim vermelerinin MEB mevzuatı açısından kanuni bir dayanağı olmasa da MEB’in almış olduğu karar gereği özel okullara bu yönde bir imkan tanıdığı söylenebilir.  Ancak velilerle yapılan kayıt sözleşmesinde bu yönde bir hüküm olmaması muhtemel olduğu için ve sözleşmenin esaslı unsurunun “örgün eğitim” olması sebebiyle velilerin uzaktan eğitimi kabul etmemesi halinde özel okulların ücret iadesinden kaçınamayacaklarını söylemek gerekir. 

Yan edimler bakımından (servis, yemek, etüt vb)  ücret iadesi mümkün müdür?

Tüm özel eğitim sözleşmeleri açısından yan edimler için ortak bir değerlendirme yapmak mümkündür.  Sözleşmede asli edimin yanı sıra başka edimler de kararlaştırılmış olabilir. MEB’in yayınladığı tip sözleşmede, öğrenim ücreti dışında –varsa kıyafet ücreti dışında- yemek ücreti, kahvaltı ücreti, takviye kursu ücreti, yatakhane ücreti, kitap ücreti, kırtasiye ücreti, servis ücreti, etüt ücreti isteğe bağlı edimler olarak sıralanmıştır.  Örneğin, ilköğretimi konu alan okul sözleşmesinde; okul, örgün eğitim açısından kapatılmış olmakla birlikte uzaktan eğitim sözleşme ilişkisine devam ediyorsa, burada okul tarafından verilen hizmet eğitim hizmeti olacaktır.  Bu kapsamda, örneğin servis hizmeti, yemek ücreti ve benzeri örgün eğitimde sağlanan hizmetler sebebiyle ödenen ücretlerin velilerden talep edilmemesi, bu hizmetlere yönelik peşin olarak alınmış ücretlerin ise iadesi edilmesi gerekmektedir.