Çocuğa Harçlık Vermenin Püf Noktaları - 31.01.2013

"Kızım 11 yaşında, bütün arkadaşlarının cep telefonu var, ben de almalı mıyım?

Gördüğü her şeyi istiyor, paramız yok diyorum, anlamıyor. Oğlum alışveriş merkezinde bir oyuncak gördü. Almayınca çığlık çığlığa ağlamaya başladı, rezil oldum." Çocuklu ailelerin temel sorunlarının başında gelir bunlar. Merak etmeyin çözümü var. İş yine dönüp dolaşıp para yönetimine geliyor...

Nedense toplum olarak 'para' konuşmaktan hep kaçınıyoruz. Konuştuğumuzda da 'Elimin kiri' deyip çıkıveriyoruz işin içinden. Çocuklarımız küçük yaşlarda para kavramını zaten öğreniyor. Evinde ne görüyorsa (Dikkat! Duyuyorsa değil, görüyorsa dedim) onu öğreniyor. O sebeple çocuklarımıza verdiğimiz finansal eğitimin temelinde harçlık konusu yatıyor. Peki harçlık nasıl olmalı, ne kadar olmalı ve çocuklar bu harçlığı nasıl harcamalı? İşte size çocuk ve harçlık konusunda tüyolar:

Nasıl Olmalı?
Çocuğunuza 6-7 yaşından itibaren harçlık verebilirsiniz. Ama düzenli olmaya dikkat edin. Çocuğunuz harçlığını her hafta aynı gün alacağını bilmeli. Vereceğiniz miktar da net olmalı ve bu harçlığı çocuğunuza verirken neleri kapsadığını da çok iyi anlatmanız lazım. Yani bu para ile tost ayran mı alacak yoksa kıyafetlerinden de mi sorumlu? Bütün bunlar çocuğa açıklanmalı. Çocuğunuz 13 yaşına geldiğinde aylık harçlık düzenine geçebilirsiniz.

Ne Kadar Olmalı?
Bu değişken bir konudur. Ailenin ekonomik durumuna, sosyal çevreye göre değişir. Bunları göz önüne alarak çocuğunuza harçlık miktarını aile değerleriniz doğrultusunda belirleyebilirsiniz. Bozuk para bulundurmanız iyi olur. Özellikle ilk harçlıklar haftada 1 TL ile başlayabilir.

Çocuk Parayla Ne Yapmalı?
Çocuğunuza paranın anlamını açıklayın. Onun bizi değerlerimiz doğrultusunda bir noktadan diğer bir noktaya taşıyan bir araç olduğunu bilmeli. (Para amaç değildir). Parayı üç ayaklı tabureye benzetebiliriz. Bir kısmını harcamak bir kısmını yarın için biriktirmek ve bir kısmını da paylaşmak gibi. Bir el alıyor ve bir el veriyor. Paylaşmayı çocuklarınızın aklına küçük yaşlarda yerleştirin. Ağaç hakikaten yaşken eğiliyor.

Ceza Olmamalı
Bazı aileler çocuklarını cezalandırmak için harçlığını keser. Bunu sakın yapmayın ama harçlık bedel ödemek açısından iyi bir şeydir. Evde bir şeye bilerek, isteyerek zarar verdiğinde bunu harçlığından kesmeliyiz. Her şeyin bir bedeli olduğunu öğrenmeli çocuk. İnsaflı olup takside de bağlanabilir. Burada amaç çocuğa geri bildirimde bulunmak.

‘15 Yaşından Önce Cep Telefonu Almayın’
Psikiyatr Prof. Dr. Bengi Semerci' ye sordum anne babalar çocuklarının bitmek tükenmek bilmeyen istekleri karşısında nasıl davranmalı? Cevabı basit ve netti: "Kararlı ve dik durmalı.' Bütün ailelerin ortak derdi, çocuklar sürekli cep telefonu ister, yeni modellerini ister. Peki çocuğumuz ısrar ederse ne yapacağız sorusunu Semerci şöyle yanıtlıyor: "Ben uygun bulmuyorum. Çünkü senin cep telefonun var ve ihtiyacın olduğuna biz karar veririz." demeliyiz.

Çocuğa eğitim en baştan düzgün verilmeli. Cep telefonu çocuğa 15 yaşından sonra alınmalı. Bu devirde herkesin çocuğunu servis alıyor, şoförün servis ablasının cep telefonu var. Güvenlikli bir okula gidiyor. Ben cep telefonu olmayan dönemde büyüdüm. O nedenle çocuğa cep telefonu almanın gerekli olduğunu düşünmüyorum. Çocuğun küçük yaşlarda cep telefonu, iPad'i ve bilgisayarı olmamalı. 14-15 yaşına kadar ortak kullanım alanında kullanmalı ki siz kontrol edebilin.

3 Kumbara Metodu
Çocuğunuzun kumbarası var mı? Şimdi tek kumbara devrini kapatıyoruz ve 3 kumbara devrini başlatıyoruz. Nasıl mı? Çocuğunuza üç ayrı kumbara hazırlayacaksınız. Size pratik bir yöntem: Evdeki kavanozları da kullanabilirsiniz. Kumbaralar şeffaf olursa çocuk nezdinde daha bir anlamlı oluyor. Öbür türlü paralan atıyor atıyor, nereye gittiği belli değil.

Peki bu kumbaraları nasıl kullanacaksınız? Birinci kumbara harcamak, ikinci kumbara biriktirmek ve üçüncü kumbara da paylaşmak için. Yani çocuk elindeki parasını 'Ne yapsam?' diye düşünecek. 'Ben bunu harcayacak mıyım, biriktirecek miyim yoksa paylaşacak mıyım?' Bu kumbaralarda görsellik de çok önemli. Mesela almak istediği oyuncağın resmini yapıştırın. Bunu 7 yaşındaki oğlumla yapıyoruz gayet başarılı oluyor. Bir oyuncak almak için üç ay biriktirdik, siz onun bu sürecin sonundaki heyecanını bir bilseniz. Birikim kavanozunun üstüne oyuncağın resmini yapıştırmıştık, artan birkaç lirayı da bankaya yatırdık. Paylaşma kumbarası da çok önemli. Paylaşmayla ilgili de sizin gönlünüzden geçen yardımlar neyse onu paylaşabilirsiniz, bir konuda çalışan vakfın sembolik resmini yapıştırabilirsiniz...Bu metot ile çocukta karar verme yetisi gelişiyor. Eline her geçen 1 lirayı hangi kumbaraya atsam diye düşünüyor. Ve kendi kararını kendi veriyor. Hayata hazırlanıyor.

Mağazada Ağlıyorsa
Kesinlikle istediğini almayın. Bırakın ağlasın. Ağlamaktan hiçbir çocuk ölmemiş. Aman rezil oluyorum, herkes bakıyor diye de düşünmeyin. Yapacağınız tek şey sakince, "Tamam şimdi alışveriş yapmıyoruz, bu mağazadan çıkıyoruz" demek. Sakın ama sakın "Şimdi paramız" yok demeyin. Bu çocuğa şu mesaj verir: "Tamam paramız olunca alırız." Bunun yerine, "Şu anda senin ihtiyacın değil ve ben almayı uygun görmüyorum" demeliyiz.

Parayı Küçük Yaşta Öğretin
Prof. Dr. Bengi Semerci çocuğun küçük yaşlardan itibaren mutlaka para konusunu öğrenmesi gerektiğini belirterek şöyle diyor: "Bizim toplumda şöyle bir şey var, anne babalar belli bir zamana kadar çocukların varlık ve yokluğu çok da bilmesini istemiyorlar. Çocukla para konuşulmuyor. Sonra bütün konularda olduğu gibi anne babaların öyle bir hayali var: Birdenbire çocuk 12 yaşlarına gelince ailenin 'akıllanma' dedikleri şeyin kendiliğinden olacağını ve çocuğun bütün sorumlulukları alacağını ve değerleri öğreneceğini düşünüyorlar. Böyle bir şey yok. Çocuk küçük yaştayken beraber alışverişe gidip alınan şeyin bir değeri olduğunu ona öğretmemiz gerek. Beraber bankada hesap açtırıp o sistemin nasıl olduğunu kendisi görüp öğrensin."

Çocuğunuza Örnek Olun
Soru: 13 yaşında bir çocuğum var. Ona ne kadar harçlık vermem doğru? Olanağımız var, onun yokluk çekmesini istemiyorum. Azı nedir, çoğu nedir? Ayşegül

Cevap: Harçlık sorumluluk almayı ve çocuğun bireyselliğini destekler. Çocuğun değişen ihtiyaçlarına göre harçlık miktarı düzenleyebilirsin. Ama net ol, hangi ihtiyaçlarını karşılamasını beklediğinizi açıkça söyle. Yani kıyafet mi alacak, yemek ve kitap parası da dahil mi? Anne baba olarak para ile ilişkiniz, tutumunuz, konuşmalarınız çok önemli. Unutmayın çocuklar sünger gibi. Örneğin; sen beş ayakkabı alırken ona "Sana bir tane" diyemezsin. Çocuğunuzla çekinmeden para konuşun, gerçekçi olun ama endişelendirmeyin. Çocuğunuzdan hedeflerini belirlemesini isteyin ve öncelik sırası yapsın. Ayrıca bir bütçe oluşturması yönünde ona yol gösterin. Böylece hedeflerini bütçesine göre ayarlamayı öğrenir. Ve mutlaka birikim yapmayı da öğrenmesi gerek.

Teşvik edin! Eğer "Harçlığım yetmiyor" diyorsa daha fazla para vermek yerine onu çalışmaya teşvik edin. Ev işlerine yardım etsin, komşu çocuklarına baksın ve bunun karşılığında para kazanmayı öğrensin. Unutmayın, çocuklar duyduğunu değil gördüğünü yaparlar. 13 yaş Önemli bir yaş. Eski dönemin 30 yaşı kadar zeki olduğuna emin ol.