Rasyonel Yatırımcı Kimdir?

Rasyonel Yatırımcı 

Geleneksel finans teorisi, yatırımcıların rasyonel olduğunu ve faydalarını maksimize edecek şekilde davrandıklarını varsayar. Buradaki fayda, parasal olmayan değerleri de içerebileceğinden, sadece kârdan daha geniş bir kavramdır. Örneğin, etik bir yatırım daha düşük bir getiri sağlayabilir ancak bazı bireyler için faydayı artırabilir.

Beklenen Fayda Teorisine (EUT) göre, bir yatırımcı kararlarını farklı sonuçların beklenen faydasına dayandıracak ve en yüksek beklenen faydaya sahip seçeneği seçecektir. Beklenen fayda, sonucun verdiği fayda ile sonucun olasılığının çarpımına eşittir. Basit tutmak için, yatırımcıların yalnızca parasal karı maksimize etmek için yatırım yaptığını varsayacağız, yani para = fayda, daha fazla para, daha fazla fayda.

Örnek vermek gerekirse, bir yatırımcının seçebileceği iki yatırım seçeneği varsa:

Hangisini seçerdiniz?

• %50 ihtimalle 1,000 dolar kar edeceğiniz Yatırım A
• %20 ihtimalle 2,000 dolar kar edeceğiniz Yatırım B

Yatırımcı, beklenen değeri 400 dolar olan Yatırım B'ye kıyasla büyük olasılıkla seçeneklerdeki en yüksek beklenen değere sahip olan 500 dolarlık A Yatırımını seçecektir (%50 x 1,000 dolar = 500 dolar ve %20 x 2,000 dolar = 400 dolar). Mantıklı, değil mi? Ve sen de işin matematiğini kaptın mı? Harika, o zaman biraz oynayalım… 

Aşağıda size dört tane tahmin imkânı sunuyorum. Her tahminde A veya B arasında seçim yapmanız gerekiyor ve yarın sizinle iletişime geçip tahminlerinizin karşılığını ödemenizi istersem, bunu yapmak zorunda kalacaksınız (yapmayacağım, ancak bu kadar ciddi düşünmenizi istiyorum).

Tahmin 1

Hangisini seçerdiniz?

• %50 ihtimalle 1,000 dolar kaybedeceksiniz ve %50 ihtimalle 1,100 dolar kazanacaksınız

• %100 ihtimalle 0 dolar alacaksınız (hiçbir şey kazanmayacak veya kaybetmeyeceksiniz)


Lütfen A veya B'yi seçin ve not edin.

Tahmin 2

Ne kadar paranız olursa olsun, size 10.000 dolar veriyorum, şimdi lütfen aşağıdakilerden birini seçin:

Hangisini seçerdiniz?

• %100 ihtimalle 5,000 dolar kazanacaksınız

• %50 ihtimalle 10,000 dolar kazanacaksınız ve %50 ihtimalle 0 dolar alacaksınız (hiçbir şey kazanmayacak veya kaybetmeyeceksiniz)


Lütfen cevabınızı not edin.

Tahmin 3

Şu anda sahip olduğunuz çokça paraya ek olarak, daha da cömert davranıyorum ve size 20.000 dolar veriyorum, şimdi aşağıdakilerden birini seçin:

Hangisini seçerdiniz?

• %50 ihtimalle 10,000 dolar kaybedeceksiniz ve %50 ihtimalle 0 dolar alacaksınız (hiçbir şey kazanmayacak veya kaybetmeyeceksiniz)

• %100 ihtimalle 5,000 dolar kaybedeceksiniz 


Lütfen cevabınızı not edin.

Tahmin 4

Hangisini seçerdiniz?

• %0,1 ihtimalle 5,000 dolar kazanacaksınız

• %100 ihtimalle 5 dolar kazanacaksınız
 

Lütfen A veya B'yi seçin ve not edin.

Tüm cevaplarınızı not ettiniz mi?

Tamam, o zaman aşağı kaydırın ve rasyonelliğiniz hakkında daha fazla bilgi edinin.

Kayıptan Kaçınma

Tahmin 1'de A'nın beklenen değeri 50 dolar ve B'nin beklenen değeri 0 dolardır. EUT'de tanımlandığı gibiyseniz A seçeneğini tercih etmelisiniz. Ancak çoğu insan B seçeneğini tercih eder ve bunun nedeni 1979'da Kahneman ve Tversky tarafından açıklanmıştır.

Kayıpların, kazançların insanlara hissettirdikleri memnuniyet duygusundan daha fazla kötü hissettirdiklerini buldular. Araştırmalar, bir kaybın, kendinizi iyi hissetmenizi sağlayan eşit bir kazançtan yaklaşık iki kat daha acı verici olduğu sonucuna varmıştır, yani 50 dolarlık bir kayıp, 100 dolarlık bir kazanç kadar kötü hissettirebilir. Bu, insanların kayıplardan kaçınmaya çabalamasına yol açar, yani kayıptan kaçınırlar. 

Kayıplarda Risk Arayışı

Tahmin 2 ve 3'te tüm seçenekler beklenen sonucu verir; 15.000 dolar ile oyundan ayrılırsın. Tahmin 2'de size önceden 10.000 dolar verilmiştir ve hem A hem de B'nin beklenen değeri 5.000 dolardır. Seçiminiz ne olursa olsun, 15.000 dolar ile oyundan ayrılmanız beklenir.

Tahmin 3'te size peşin 20.000 dolar verilmiştir ve hem A hem de B'nin, beklenen değeri aslında 5.000 dolar kaybetmenizdir. Seçiminiz ne olursa olsun, yine cebinizde 15.000 dolar ile ayrılmanız beklenir.

Dolayısıyla, hem Tahmin 2 hem de Tahmin 3'te, rasyonel bir kişi, aynı beklenen sonuca sahip oldukları için A ve B'ye karşı kayıtsız olmalıdır. Bununla birlikte, çoğu insan Tahmin 2'de A seçeneğini tercih etme eğilimindedir, yani %100 kesinlik ile 5.000 dolar almak ve Tahmin 3'te A'yı B'ye tercih etmek, yani %50 ihtimalle 10.000 dolar kaybetmek ve %50 ihtimalle 0 dolar kazanmak.

Tek fark "çerçeveleme"dir: Tahmin 2’yi zihninizde bir kazanç olarak çerçevelersiniz ve bu nedenle insanlar riskten kaçınma ve A seçeneğini tercih etme eğilimindedir; kesin olarak 5.000 dolar kazanırsınız ve %50 ihtimalle 10.000 dolar kazanma şansınızdan vazgeçersiniz. Tahmin 3’ü zihninizde bir kayıp olarak çerçevelersiniz ve bu nedenle insanlar risk almaya eğilimlidir, yani sadece 5.000 dolarlık kesin bir kayıp yerine %50 ihtimalle 10,000 dolar kaybetme veya %50 ihtimalle 0 dolar alma ihtimali ile A seçeneğini tercih etme eğilimindedir.

Olasılık Ağırlıklandırma

Beklenen değer tam olarak aynı olmasına rağmen, insanlar yine Tahmin 4'te A seçeneğini B'ye tercih etme eğilimindedir; 5 dolar. Çünkü $5 o kadar büyük bir para değil ve 5.000 dolar kazanma şansınız var. 5.000 dolar kazanma fırsatı olduğunu gördüğünüzde 5 doları gerçekten umursamıyorsunuz! Kahneman ve Tversky (1992), insanların küçük olasılıklara fazla ağırlık verme ve büyük olasılıklara ise daha az ağırlık verme eğiliminde olduklarını bulmuşlardır.

Peki Ne Kadar Rasyonelsiniz?

Her zaman mantıklı olmadığınızdan şüphelenmiş olabilirsiniz veya mantıklı olduğunuzu düşünebilir, ancak çevrenizdeki insanların olmadığını biliyor olabilirsiniz. Aslında, rasyonellik onu nasıl tanımladığımıza bağlıdır. Size şu anda rasyonel bir birey olmanın tanımını vermeyeceğim, bunu denemeye bile çalışmayacağım.

Bu yazıyla tek dileğim, daha önce yapmadıysanız, geleneksel finans teorisi ve beklenen fayda teorisi tarafından tanımlanan rasyonaliteyi sorgulamaya başlamanızdır. Bunu yaparak, benim görüşüme göre, daha rasyonel 'oldunuz'.

Ve böylece, bugün hala kullanılan kaç finansal modelin geleneksel finans teorisine dayandığını da göz önünde bulunduracaksınız. Bu da sizi belki onların güvenilirliğini ve doğruluğunu sorgulamaya sevk edecek. Ve inanıyorum ki, daha iyi bir yatırımcı olmanızı sağlayacak.

Enflasyon, Çekirdek Enflasyon Nedir? Enflasyon mal ve hizmet fiyatlarının genel seviyesinde yaşanan sürekli artış olarak tanımlanır. Enflasyon, sadece bir veya birkaç mal ve hizmetin değil, ortalama bir tüketicinin yıl içinde kullandığı tüm mal ve hizmetlerde meydana gelen fiyat değişikliğini kapsar.