İşten Çıkartılacak İşçiye Nasıl Avantajlar Tanınacak?

İşveren, işten çıkardığı işçiye önceden bildirimde bulunmak zorunda. Bildirim süresinde işçiye günlük 2 saat iş arama izni verilmesi gerekir. İş arama izni verilmeyen işçiye, çalıştıkları süreler için normal ücretine ilave olarak yüzde 100 zamlı ücret ödenmek zorundadır. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, İş Kanunu’na tabi çalışanların ihbar tazminatı hakları ile ilgili ayrıntıları yazdı.

İş Kanunu uyarınca, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun karşı tarafa bildirilmesi gerekir. Buna ihbar süresi veya ihbar öneli de denilir. İstisnalar hariç olmak üzere iş sözleşmeleri genel olarak “belirsiz süreli” olarak yapılır.

İhbar süresi, işçinin o iş yerindeki çalışma süresine göre tespit edilir. Buna göre, ihbar süresi işi 6 aydan az süren işçi için iki hafta; 6 aydan 1.5 yıla kadar süren işçi için dört hafta; 1.5 yıldan 3 yıla kadar süren işçi için altı hafta; 3 yıldan fazla süren işçi için ise sekiz haftadır. Bu süreler asgaridir. Bireysel veya toplu iş sözleşmesiyle artırılabilir ancak azaltılamaz.

İhbar süresi karşılıklıdır. İşçiyi de işvereni de bağlar. İhbar süresine uymayan taraf, bu süreye ilişkin ücret tutarında tazminat öder. Buna ihbar tazminatı denilir. İşveren, bildirim süresine ait ücreti peşin ödeyerek de iş sözleşmesini feshedebilir.

İşe İade Davası Açmaya Engel Değil

İşverenin ihbar süresine uymaması veya ihbar süresine ait ücreti peşin ödeyerek sözleşmeyi feshetmesi, işçinin İş Kanunu’nda düzenlenen iş güvencesinden yararlanma haklarını engellemez. İş güvencesi, en az 30 işçinin çalıştığı iş yerlerinde 6 aydan fazla çalışması olan işçilerin geçerli bir neden olmadan iş akdinin feshedildiğinin mahkemece tespiti halinde, işe iade imkanı sağlar.

İş yerinde 30’dan az işçinin çalıştığı iş yerlerinde işverenin fesih hakkını kötüye kullandığının tespit edilmesi halinde ise işçiye ihbar tazminatına ilaveten, bunun üç katı tutarında ayrıca tazminat ödenir. 

İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İhbar tazminatının veya ihbar süresine ait peşin ödenecek ücretin hesabında, brüt ücrete ek olarak işçiye sağlanmış para veya para ile ölçülmesi mümkün olan menfaatler de dikkate alınır. Ulaşım, yemek, yakacak, giyecek yardımı gibi yıllık ödemelerin toplamı 365 güne bölünerek, her bir gün için brüt ücrete ek olarak ödenecek tutar belirlenir. Bu şekilde hesaplanan brüt tutardan sosyal güvenlik primi ve vergi kesintisi yapıldıktan sonra kalan tutar ödenir. Ancak, o ayki ücret ile birlikte 2020 yılı için toplam brüt 22.072,50 TL’yi aşan tutar üzerinden sigorta primi kesilmez.

İşe İade Edilen İşçi Peşin Ödenen İhbar Tazminatını Geri Verir

İşçi işe iade davasını kazanıp yeniden işe başlatılırsa, işverenin iş akdini feshederken peşin ödediği ihbar tazminatını iade etmek zorundadır. Aynı şekilde, kıdem tazminatı peşin ödenmişse, işe iade davasını kazanıp işe başlatılan işçi bunu da iade etmek zorundadır.

Bu arada, şunu da vurgulamak gerekir. İşe iade davasını kazanan işçiye, boşta geçen sürelerin 4 aya kadar olan kısmına karşılık gelen ücreti işverence ödenir. Dolayısıyla, işe yeniden başlatılan işçinin peşin aldığı ihbar ve kıdem tazminatı, bu ödemeden mahsup edilir.

Günde 2 Saat İş Arama İzni

İşçiye iş akdinin feshinden önce bildirimde bulunan işverenin, ihbar süresi içinde işçiye yeni bir iş bulması için günde en az 2 saat “iş arama izni” vermesi gerekir. İşçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu olarak kullanabilir. Ancak, iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır. Örneğin 8 hafta ihbar süresi hakkı olan işçi, günde 2 saat iş arama izni kullanmak yerine, ihbar süresinin son iki haftasında toplu izin kullanabilir.

İzin Vermeyen İşveren Ücreti Yüzde 100 Zamlı Öder

İşveren işçiye yeni iş arama iznini vermezse veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücreti ödemek zorundadır. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırırsa normal ücretine ilave olarak çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde 100 zamlı ödemek zorunda kalır.

Uygulamada bazen işçiler, iş arama izni hakları bulunduğunu sonradan öğrenebiliyorlar. Bu durumda ihbar süresi tümüyle geçersiz sayılmıyor. Yargıtay, böyle bir durumda işverenin, iş arama izni süresine karşılık gelen ücreti ödemesini yeterli sayıyor.

İşçi İhbar Süresine Uymazsa, Yeni İşvereni De Sorumlu Olur

Belirli süreli veya belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçi, sözleşme süresinin bitmesinden önce ya da ihbar süresine uymaksızın işi bırakıp başka bir yerde işe başlarsa ihbar tazminatından işçinin yanı sıra yeni işveren de sorumlu tutulabiliyor. Yeni işverenin sorumlu tutulabilmesi için üç koşuldan birinin olması yeterli. İşçinin bu davranışına yeni işveren sebep olmuşsa, yeni işveren işçinin ihbar süresine uymadan önceki işinden aldığını bilerek işe almışsa veya yeni işveren işçinin ihbar süresine uymadığını öğrendikten sonra dahi onu çalıştırmaya devam ederse, ihbar tazminatından sorumlu tutuluyor.