Bono Piyasası

Bono borç alanla veren arasında bir tür sözleşmedir. Her bononun bir vadesi, yani geri ödeme zamanı vardır. Ancak borç veren, yani bonoyu elinde tutan kişi vadesine kadar beklemeden anaparasını ve o güne kadar hakkettiği faizi almak isterse bunu bir başkasına satarak yapabilir. Diğer deyişle bonolar ikinci elde işlem görebilir.

Bononun borç alan tarafından ilk ihraç edilmesinden sonra, ikinci elde alım satımının yapıldığı organize piyasa ülkemizde İMKB bünyesindeki Tahvil Bono Piyasası’dır. Hisse senetlerinde olduğu gibi, belli bir bonoyu almak isteyen yatırımcılarla, satmak isteyen yatırımcılar elektronik ortamda bu piyasada buluşarak işlemlerini gerçekleştirirler.

Bonolar tanım gereği ilk ihraç edildiği günden vadesine kadar (İTFA) her gün faiz kazanır. Dolayısıyla bonoyu elinde tutan yatırımcı her gün kumbarasında faiz biriktirir ve varsa aradaki kupon ödeme dönemlerinde faizini ve vade sonunda tüm birikmiş faizi ve ana parayı geri alır. İkinci elde işlem yapmayan bir yatırımcı için ihraç ve itfa tarihi arasında piyasadaki faiz oranlarının fazla bir önemi yoktur.

Ekranlardan, yazılı basından, ya da müşteri ilişkinizin bulunduğu bankalardan bono faizlerinin bazı dönemlerde arttığına ya da azaldığına şahit olmuşsunuzdur. Faiz hareketleri elinizde tuttuğunuz bononun ikinci el piyasada işlem gören değerini değiştirir. Bilmeniz gereken en basit kural faizle fiyat arasındaki ters ilişkidir. Faizler yükselirse eldeki bononun fiyatı düşer, faizler düşerse bononun fiyatı artar.

Hemen paniğe gerek yok. Tekrarlayalım, bonoyu vadesine kadar elinde tutmaya devam edecek yatırımcı aradaki faiz hareketlerinden etkilenmiyor, en başta anlaştığı faizi ve anaparayı geri alıyor.

Yukarıda anlattıklarımızı basitçe örnekleyelim:

Güvendiğiniz bir şirket, %10 faizle 1 yıl vadeli bono ihraç ediyor. Vadesinde 100 TL geri ödeme alacağınız bonoya bugün yaklaşık 91 TL ödediniz. (91 TL’nin yıllık %10 faizi yaklaşık 9 TL’dir, böylece vadesinde anapara ve faiz toplamı 100 TL eder).

İhracın üzerinden sadece bir hafta geçmişken, piyasalar bozuldu ve 1 yıllık bono faizleri hızlı bir yükselişle %15’e çıktı. Bu durumda elinizdeki bononun değeri yaklaşık 87 TL’ye düşer. (87 TL’nin 1 yıllık %15 getirisi yaklaşık 13 TL’dir, vadesinde anapara ve faiz toplamı 100 TL eder) Ancak bunu ikinci elde satmaya kalkmadıkça sizin zararınız olmaz, 91 TL’lik yatırımınız 1 yıl sonra 100 TL olarak size geri döner.

Tersini, yani faizlerin örneğin %6’ya düştüğünü varsayalım. Bu durumda da elinizdeki bononun değeri birden bire 94 TL’ye yükselir. Aynı şekilde ikinci elde satış yapmadıkça bu değerlenmenin size katkısı yoktur.

Yukarıdaki örnek bono faizi ile fiyatınının ters ilişkisini, yani birinin yükselirken diğerinin düştüğünü göstermek için verilmiştir. Hesaplamalar yaklaşıktır.

Bu haftaki yazımızda bonoların ikinci elde nasıl işlem gördüğüne ve fiyatın faiz hareketlerinden nasıl etkilendiğine değindik. Bir sonraki yazımızda bonoların farklı faiz ödeme şekillerini anlatırken iskontolu ve kuponlu bonoları açacağız.