Parayı Bilen Çocuklar

Bu becerilerden biri de parayla sağlıklı bir ilişki kurmak. Çünkü çocuklar bugünün neşesi, ama yarının karar vereni. Bütçeyi yöneten, birikim yapabilen, paranın değerini bilen çocuklar, geleceğin güçlü bireyleri olacak.

İşte çocuklarınıza parayla ilgili sorabileceğiniz sorular...

1. İhtiyaç ile istek arasındaki fark nedir?

Çocuğunuzla birlikte oturun ve bir gün boyunca yaptığınız harcamaları birlikte düşünün. Bunları “Olmazsa olmaz mı, olmasa da olur mu?” diye birlikte ayırın. Bu farkı anlaması, ileride bütçesini doğru yönetmesi için temel bir beceri. Oyunlaştırmak isterseniz, dergilerden görseller kesip ‘ihtiyaç’ ve ‘istek’ panosu hazırlayabilirsiniz. Bu farkı bilen çocuk, reklamlara da daha dirençli olur.

2. Büyüyünce ne kadar para kazanmak istersin? Neden?

Bu soru, sadece para miktarını değil, aslında çocuğunuzun hayalini ve değerlerini de ortaya çıkarır. “Bu kadar parayı ne için istiyorsun?” diye sorun. Parayı amaç değil araç olarak görmesine yardımcı olun. “Bu para seni nasıl bir hayata götürür?” gibi sorularla sohbeti derinleştirin. Böylece hem meslek seçimi hem de değer odaklı düşünme becerileri gelişir.

3. Şu anda para kazanmak için ne yapabilirdin?

Çocuğunuzun yaratıcılığını keşfetmek için harika bir fırsat! Hayal etmesine izin verin. Çizim yaparak mı? Kurabiye satarak mı? Odasını toplayarak mı? Küçük sorumluluklar ve somut kazançlar, emeğin karşılığını kavramasına yardımcı olur. Evde küçük görevler karşılığında sembolik ödemeler yapılabilir. Bu onun girişimcilik tohumlarını atar.

Not: Zaten yapması gereken şeyler için para vermeyin.

4.1 milyon TL kazansan ve sadece kendine harcayabilsen ne alırdın?

Bu soru hem eğlenceli hem öğretici. Çocuğunuzun hayalleriyle değerleri hakkında da fikir verir. Seçtiği şeyler üzerinden onun neye önem verdiğini gözlemleyin.

5. Bir kilo domates kaç liradır sence?

Çocuğunuzla birlikte bir ‘fiyat tahmini’ oyunu oynayın. Evdeki ürünleri alın ve fiyatlarını tahmin etmesini isteyin. Daha sonra birlikte markete gidin ve tahminleri kontrol edin. Bu alıştırma, çocuğunuzun parasal farkındalığını artırır ve gerçek hayattaki harcamaları daha iyi anlamasına yardımcı olur. Fiyat farklarını görünce ‘neden?’ diye sormayı unutmayın.

6. ATM’den istediğim kadar para çekebilir miyim?

“ATM, sihirli değil, sınırlı” fikrini kavramasını sağlayın. ATM sadece senin hesabındaki kadar parayı verir. O para oraya bir yerden geldi. Basit bir örnekle açıklayın: Kumbaranda 20 TL varsa, 30 TL harcayamazsın. Böylece para ile gerçeklik arasındaki ilişkiyi erken yaşta kurar.

7. Kredi kartımla canım ne isterse alabilir miyim?

Kredi kartını da aynı şekilde dijital bir sihirli değnek gibi gören çocuklara bunun bir borç aracı olduğunu göstermek çok önemli. “Bu kartla aldıklarını ay sonunda ödemek zorundasın” deyin. Market alışverişinde kredi kartı kullanıyorsanız, sonradan faturayı birlikte inceleyin. Harcamanın görünmeyen yüzünü anlatmak, çocukta farkındalık yaratır.

8. Bütçe nedir?

Ona minik bir ‘bütçe’ verin. 7 yaşından sonra harçlık almasını öneririm. Harçlığın ne kadar olduğu, sizin bütçenize, değerlerinize göre değişir. Önemli olan düzenli olması. Harçlığıyla harcama, birikim, paylaşım için 3 kumbara yapmasını önerin. Oyun gibi ama çok etkili.

9. Para biriktirmek önemli midir?

Hayal kurmakla başlayın. “Bir şeyi çok istiyorsan, ona ulaşmak için nelerden vazgeçebilirsin?” diye sorun. Hedefe ulaşma süreci, sabır ve kararlılık gerektirir. Zamanla kendi birikimini görmek, çocuğa güç ve özgüven kazandırır.

10. Paranı başkaları için kullanmak ister miydin?

Paylaşmak, finansal eğitimin de bir parçası. Çocuklara küçük yaşta ‘paylaşmanın mutluluğu’nu hissettirmek gerekir. Bu para olabilir, zaman olabilir, oyuncak olabilir. Birlikte küçük paylaşım kumbaranızdan mama alıp sokak hayvanlarını besleyebilirsiniz. Paranın sadece tüketim aracı değil, etki aracı da olduğunu öğrenir.

11. Sigorta nedir?

Basitçe anlatın: “Zarar olursa seni koruyan bir sistem.” Kırılan gözlük, kaybolan telefon gibi örneklerle somutlaştırın.

12. Biri seni arayıp ‘cep telefonu kazandın’ dese inanır mısın?

Bu soruyla çocuğa finansal güvenlik, dolandırıcılıklar hakkında konuşma fırsatı doğar. ‘Gerçek olamayacak kadar iyi’ teklifleri sorgulamasını öğretin.